थारु राष्ट्रिय दैनिक
भाषा, संस्कृति ओ समाचारमूलक पत्रिका
[ थारु सम्बत १३ बैशाख २६४८, बिफे ]
[ वि.सं १३ बैशाख २०८१, बिहीबार ]
[ 25 Apr 2024, Thursday ]

लकडाउनमे टरटिहुवार ः चिरै भजहरके स्वरुप परिवर्तन, चैतलीमे बबाल

पहुरा | ४ जेष्ठ २०७७, आईतवार
लकडाउनमे टरटिहुवार ः चिरै भजहरके स्वरुप परिवर्तन, चैतलीमे बबाल

लखन चौधरी
धनगढी, ४ जेठ ।
विश्वभर कोरोनाके महामारी फैललपाछे मनैनके जीवनशैलीमे व्यापक फेरबदल हुइल बा ।

जीवनशैलीमे फेरबदल हुइलपाछे जीवनशैली ओ संस्कार तथा संस्कृतिमे आधारित टमान वर्ग समुदायसे मनैना टर टिहुवाके स्वरुप फेन फेरटी गैल बा ।

कोरोनासे बचेक् लाग जारी लकडाउनके पालना कराइक लाग जमघट नैकर्ना तथा नैकरैना कहिके सरकारसे निर्देशन जारी करलपाछे ओ मनैनके ‘सेल्फ सेन्सरसिप’से खासकैके सामूहिक रुपमे मनैना टरटिहुवार, महोत्सव, उत्सव प्रभावित हुइल बा ।

नेपालमे ढरह्रेरी (होली)से यहोर सक्कु टरटिहुवार प्रभावित हुइल बा । कोरोना संक्रमणके दर ओ बह्रल जोखिमसे डसिया ओ डेवारीलगायत टिहुवार फेन प्रभावित हुई सेक्ना अनुमान हुई लागल बा ।

रंगहिन होली

रंग अविरसे समेत रोग फैले सेक्ना कहटी गैल होलीमे ढिउर मनै अविर बिना होली मनैलै । अन्नपूर्ण दैनिकमे कार्यरत पत्रकार कैलाश जोशी कहठै–‘चीनमे महामारीके रुप लेहलपाछे कोरोनाके प्रभाव नेपालमे फेन परल । जौनबेला होलीके महोल रहे । ढिउर मनै नैमनैलै । इतिहासके रंगहिन होली रहे सायद ।’

पछिल्का समय टिहुवारके रुप लेसेकल लौव बरस (वैशाख १) रौनकमय हुई नैसेकल । सामूहिक रुपमे आपसमे रमाइलो करके मनैना लौव बरसके रौनक चार दिवारसे बाहेर जाई नैसेकल ।
वैशाख २५ मनाइल बुद्ध जयन्ती तथा उभौली पर्वके रौनकता फेन चार दिवारमे सीमित रहल ।

नैमनैली उभौली

नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ सुदूरपश्चिम प्रदेश उपाध्यक्ष देवबहादुर भुजेल कहठै–‘ज्यानसे बरवार टिहुवार नैहो । ज्यान बची टे टिहुवार मनाई टे मिली जाई । यी पाली नैमैली ।’
उभौली किराँत सुनुवार, राई, ओ याक्खालगायत जातिहुकनके बरवार टिहुवार हो । उभौलीमे प्रकृति पूजा करजाइठ ।

होरीमै नैनच्ली

होली, उभौली लौव बरस किल नाई, पश्चिम तराईके आदिवासी थारु, रानाथारु जातिहुक्रे मनैना चिरै भहजर, चराइँ तथा भजनी चराइँ पर्व फेन प्रभावित हुइल बा ।

कैलाली कञ्चनपुर जिल्लामे किल बासोबास रहल रानाथारु जातिसे १ महिना ८ दिनसम मनैना होरी फेन प्रभावित हुइल रहे । रानाथारु अगुवा नन्दलाल राना महिनौं दिन मनैना टिहुवार १÷२ मे सीमित हुइल बटैठै ।

उहाँ कहठै–‘होरीके शुरुवाती ओ ओरौनीके अप्नही मौलिक विधि बा । टिहुवारके अवधीमे विधि अनुसार पूजापाठ संगे यूवायुवतीहुक्रे सामूहिक रुपमे डंका बजाके होरी नाच छमछम नाचजाइठ । मने यी पालि नैनाचगिल ।’

नेपाल रानाथारु समाजके अध्यक्ष कृपाराम राना विज्ञप्ती जारी करके घरभिट्रे सुरक्षित होके किल टरटिहुवार मनाइक लाग आ≈वान करल रहिट ।

ओस्टके नारी स्वतन्त्रके प्रतीकके रुपमे चैत्रसे जेठ महिनासम मनाजिना चिरै भजहर पर्व परम्परागत विधि अनुसार नैमनैलेसे फेन थारु समुदाय मनैना तरिकाके स्वरुप परिवर्तन करके फेन मनाइ लागल बाटै ।

बिगतमे मनाइल चिरै भजहर

कैलालीके कैलारी गाउँपालिका ६ बेनौलीके स्थानीय बैशाख ३१ गतेसे जेठ २ गतेसम टिहुवारके स्वरुप परिवर्तन करके भजहर मनाइल वडा नं. ६ के अध्यक्ष प्रेमबहादुर चौधरी जनैलै । वडाभिट्टरके सुर्मी, लम्मीफाँटालगायत गाउँके स्थानीय औपचारिकताके लाग पूजापाठ करल मने वर्तमान विषम परिस्थितिहे मध्यनजगर करके भेला भर नैकरल वडा अध्यक्ष चौधरी बटैलै । पूजापाठ फेन सामाजिक दुरी कायम करके मनागिल बा ।

सामाजिक दूरी कायम करके भजहरमे पूजा करटी

अध्यक्ष चौधरी कहलै–‘ओइसिक टे पहिलेसे हजारौंके संख्यामे राहरंगी करके भजहर मनाजाइठ । मने यी खराब परिस्थितिके कारण गाउँक् गुरुवा, केसौका, भलमन्सा, चिराकीलगायत अगुवाहुकनहुक्रे किल सामूहिक दूरी कायम करके पूजाआजा कर्लै ।’

रानाथारु जातिके चँराइ

भजहरहे थारु समुदायमे ऐतिहासिक ओ सांस्कृतिक महत्वके मानजाइठ । धनगढी उपमहानगरपालिका ११ बासखेडाके भलमन्सा रोहित चौधरी परापुर्बकालसे मनैटी आइल टिहुवार २÷४ जाने किल मानल बटैठै ।

चिरै भजहरके महत्व
चिरै भजहर आदिवासी थारू समुदायहुके महिलाहुकनसे मनैना टिहुवार हो । थारू समुदायमे चिरै भजहरहे नारी स्वतन्त्रताके प्रतीक ओ रोगव्याधि प्रतिरोधात्मक टिहुवारके रुपमे रहल जनविश्वास बा ।

कैलारी गाउँपालिका ६ बेनौलीक् गुरुवा सत्यनारायण डंगौराके अनुसार भजहरमे पुरुषहुकनके केवल सहयोगी भूमिका रहठ । टिहुवार गाउँसे दुर बनुवामे वा बगियामे मनैना प्रचलन रहे ।

बान्नीकी चैतलीमे बबाल

मनैनके आस्था, संस्कृति ओ संस्कार संग जोरल टरटिहुवारमे सावधानी नैअप्नैलेसे जोखिम फेन ओत्रही ज्यादा बा । चैत्रके अन्तिम अठ्वार बैझाङ जिल्लामे धार्मिक तथा ऐतिहासिक महत्वके बान्नीकी चैतली मेला आयोजना करगिल रहे । जेहिसे रोगके जोखिम संगे तनाब सिर्जना हुइल रहे ।
लकडाउनके बीच आयोजना करल मेलामे हजारौंके भीड जमा हुइल रहिट । जिल्लाके छविस पाथिभेरा गाउँपालिका–३ मे मनैना चैतलीमे स्थानीयहुकनके खचाखच भिरभार हुइलपाछे रोगके महामारीके जोखिम संगे तनाब सिर्जना समेत हुइल रहे ।

बान्नीकी चैतली मेला

यहाँसमकी लकडाउन उल्लंघन करल कहटी बान्नीकी चैतली मेला सञ्चालन करल कहटी ९ जाने पक्राउ समेत परल रहिट । ४ ठो वडा अध्यक्षसहित ९ जहनहे जरिवाना करके छोरगिल रहे ।
नेपाल बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक मुलुक हो । जहाँ समुदायपिच्छे मौलिक टरटिहुवार मानजाइठ । जौन टरटिहुवार समयके अनुकुलताहे मध्यनजर करके मनाइक पर्ना कहिके सरकार अपिल करटी आइल बा ।

जनाअवजको टिप्पणीहरू