रामसमझ राना: राजनीतिमे हन्डर, कृषि व्यवसायमे शानदार
साढे २ करोड लगानी करसेकल उहाँ कहठै– “कृषि क्रान्ति भाषणसे नैहुइठ”
लखन चौधरी
धनगढी, ९ सावन । स्थानीय तह ओ प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन ओहोर बहुट चर्चापाछे एकाएक गुमनाम रहल रामसमझ राना आधुनिक एकीकृत कृषि उद्योगमे हात डर्ले बाटै ।
निर्वाचनमे पराजयपाछे उहाँ बरवार लगानीके साथ आधुनिक एकीकृत कृषि कर्ममे कम्मर कसके लागल हुइट । कैलाली जिल्लाके कैलारी गाउँपालिका–६, वनकट्टामे २०७६ बैखाखसे उहाँ लौव व्यवसायके सुरवात करल हुइट ।
सोना कृषि फर्ममार्फत उहाँ डेढ विघा क्षेत्रफलमे ५ ठो पोखरी बनाके व्यावसायिक मच्छी पालनलगायत व्यवसाय कर्ले बाटै । उहाँ पहिल बरस (२ सिजन) मे ८० लाखसे ढिउरके मच्छी बिक्री कर्ना सफल हुइल बाटै । सक्कु खर्च कटाके पहिल बरसमे मच्छी पालनमे १० लाख मुनाफा करल राना सुनैठै ।
पोखरी डेखैटी उहाँ कहलै– ‘यी जग्गामे मै धान या गहुँ खेती कर्टु टे ढिउरमे ३० क्वीन्टल धान ओ ३० क्वीन्टल गहुँ फराई सेक्ठु । मने यी पोखरीमे मैलै २ लटमे ३ सय क्वीन्टल मच्छी उत्पादन कर्ले बाटु । वास्तवमे कृषि क्रान्ति यही हो ।’
मच्छी संगे सुरुवात करल उहाँके बाख्रा पालन, मुर्गी पालन, केरा खेती ओ घाँस खेती फेन लोभलग्टीक् बा । १२ कठ्ठा जग्गामे आधुनिक खोरसहित एक सय छेग्री व्यावसायिक गतिमे बह्रटी गैल बाटै । कलेसे संगे २ हजार लोकल मुर्गी फेन व्यावसायिक योजना अनुसार हुइटी रहल बाटै ।
उहाँके फर्ममे अष्टे«लियन बोयर, राजष्ठानी स्रोही, खरी, जमुनापारीलगायत उन्नत जातके छेग्री रहल बाटै ।
‘अष्ट्रेलियन बोयर जातके एक्के ठा छेग्रामे किल ३ लाख लगानी कर्ले बाटु । जेकर तौल आजकाल डेढ क्वीन्टल बा । राजष्ठानी स्रोही जातके छेग्रा फेन डेढ क्वीन्टलके बा । उ डुनु छेग्रान्से खरी ओ जमुनापारी जातके छेगारियान्मे क्रस कराके बच्चा उत्पादनके योजना बा । बच्चाहुकनके माग फेन उच्च बा’, व्यवसायी राना कहलै– ‘हालसम छेग्री पालनमे किल लगानी करटी रहल बाटु । हालसम छेग्रीन्मे किल ७० लाख पुगल । ३ सय छेग्री पुगैना लक्ष्य बा ।’
उहाँ ३ विघा क्षेत्रफलमे करल केरा खेती फेन सप्रटी गैल बा । टिस्यु कल्चर प्रविधीसे उत्पादित केराक् बेर्रा उहाँ लगैले बाटै । स्थानीय जानकी माध्यमिक विद्यालयके जग्गा भाडामे लेके केरा खेती करटी आइल उहाँ बटैले बाटै । केरा संगे उहाँ केरा प्लटमे मिर्चा फेन लगैले बाटै । केराक् बोट तयार हुइनासे पहिलेही मिर्चाक् उत्पादन लेसेक्ना रानाके योजना बा ।
राना आघे कहलै– ‘चुनावके बेला हमार नारा कृषि क्रान्ति कर्ना कहल रहे । आमजनताहुकन कृषि क्रान्ति कर्ना आश्वासन फेन डेगिल । पार्टी अध्यक्ष प्रचण्डके फेन ओम्नही जोड रहे । बेलाबखत प्रशिक्षणमे कृषि क्रान्तिके चर्चा हुइटी रहे । मेयर पदमे चुनाव हारलपाछे जनताहुकन कृषि क्रान्ति कसिक करे सेकजाई ? कहिके सिखाइक् लाग फेन मै अप्नही हात डर्ले बाटु ।’
व्यावसायिक चक्र योजना
उहाँ हालसम कृषि व्यवसायके लाग जग्गा खरिदसहित साढे २ करोड लगानी करसेकल ओ ५ करोड लगानी पुगैना योजना रहल बटैठै । हालसम उहाँ बैंक कारोबार (कर्जा) मार्फत काम करटी आइल बाटै । मने उहाँ बैंकके करोडौं सावाँके व्याज भुक्तानीके लाग चाहना रकमके जुगार भर ओहो व्यवसायसे मज्जासे करटी आइल सुनैठै ।
छेग्री पालनहे ढिउर प्राथमिकता डेहल ओ हालसम लगानी किल करटी रहल बटैटी उहाँ आघे कहलै– ‘२ बरससे छेग्री पालनमे किल लगानी करटी बाटु । केरा ओ घाँसके उत्पादन फेन नैआइल हो । लगानी साढे २ करोड नाघल बा । खासकैके मै व्यावसायिक चक्र बनाके काम करटी रहल बाटु । मच्छी ओ मुर्गीन्से छोट अवधीमे प्रतिफल लेहे सेकजाइठ । ओहीसे अइना आम्दानी बैंकि· कारोबारमे खेल्न वातावरण बनैले बाटु । यी बात आमकिसानहुक्रे फेन जन्न जरुरी बा ।’
ओइसिक टे उहाँ कैलालीके गदरिया बजारमे किराना पसल संगे गल्ला व्यापार फेन करटी आइल बाटै । मने उहाँके प्राथमिकता कृषि व्यावसायमे रहल बा ।
व्यवसायी राना औपचारिक उच्च शिक्षा तथा प्राविधिक शिक्षा लेहे नैपैले हुइटै । मने सफल व्यावसायिक फर्मके अध्ययन अवलोकन ओ स्वाध्ययनसे व्यवसायमे फड्को मरटी गैल बाटै । कुछ कामदारसहित अप्नही कृषि कर्ममे लागल उहााँ मच्छी, मुर्गी, छेग्रीन्हे कत्रा जुन कसिन आहारा, औषधी डेना लगायत काममे अभ्यास्त होसेकल बाटै ।
उहाँ उत्पादित कृषि उपजके बजार उत्साहजनक रहल बटैठै । उहाँ कहठै–‘मच्छी ओ लोकल मुगीन्के बजार एकदम मजा बा । बजार जाइक नाई परठ । व्यापारीहुक्रे फर्मसे उठैठै । सय क्वीन्टल मच्छी बिक्रि कर्ना १० दिन फेन नाई लागठ ।’
रोजगारी सिर्जना
जिल्लाको निकै विकट क्षेत्रमा व्यवसाय थालेका रानाले रोजगारी पनि सिर्जना गरेका छन् । उनको फर्ममा दैनिक दर्जनौं बढी स्थानीयले रोजगारी पाएका छन् । भने ५ जनालाई त नियमित रोजगारी दिएका छन् ।
एक समय राजनीतिसे विरिक्त हुइल उहाँहे व्यावसायिक कृषि कर्ममे सन्तुष्टि मिलल बटैठै । किसान, मजदुर वर्गहुकन राजनीति तथा चुनावमे भाग लेहे सेक्ना अवस्था नैरहल ओ जेकर सिकार अप्नही फेन हुइल उहाँ सुनैठै । मने हालके व्यवसायसे मन हलुक् हुइल उहाँ आत्म सन्तुुष्टि व्यक्त कर्लै ।
‘१० वर्षे जनयुद्धसे राजनीतिमे सक्रिय रहु । गैल निर्वाचनसे नेपाली काँग्रेसके राजनीतिमे सक्रिय बाटु । मने व्यवसायमे लग्टी किल राजनीतिसे डुर हुइल भर कहे नैमिली’, राजनीति सेवा हो मने व्यापार बनागिल बा । उहाँ कहलै– ‘राजनीतिसे दुखल मनमे यी व्यावसाय मलहम लगैले बा । मच्छी उल्राठै, मुुर्गी ओ छेग्री बोल्ठै ओ खेल्ठै टे मुड फ्रेस हुइठ ।’
उहाँ तत्कालीन नेकपा माओवादी (केन्द्र)से स्थानीय तह निर्वाचनमे धनगढी उपमहानगरपालिकाके मेयर पदके लाग उम्मेदवारी डेहल रहिट । मने पराजित हुइल रहिट । प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन ओहोर नेपाली काँग्रेसमे प्रवेश करके काँग्रेस सभापति देउवा पत्नी आरजु देउवा जिताउ अभियानमे लागल रहिट । यहिसे पहिले तत्कालीन माओवादी पार्टी उहाँहे २ पटक समानुपातीक ओहोरसे संविधान सभा सदस्यके लाग फेन सिफारिस कर्ले रहे । मने उहाँहे छनौट भर नैकरल रहे । जौनकारण उहाँ राजनीतिमे हुइना चलखेलसे हुइल दुखेसो सुनैठै ।