थारु राष्ट्रिय दैनिक
भाषा, संस्कृति ओ समाचारमूलक पत्रिका
[ थारु सम्बत १५ बैशाख २६४९, सोम्मार ]
[ वि.सं १५ बैशाख २०८२, सोमबार ]
[ 28 Apr 2025, Monday ]
‘ खिस्सा ’

लाल मोरै

पहुरा | २४ माघ २०७७, शनिबार
लाल मोरै

लाल मोरै कसिन रहठ ? कट्रा भारी रहठ ? उज्जर मोरै असक लम्मा रहठ कि सलगम असक गुल्यार ? लाल मोरैक पट्या कसिन रहठुइहिस ? हरेर रहठुइहिस कि लाल जो रहठुइहिस ? बीरबहादुर क ठे लाल मोरैक बारेम छन्डि छन्डिक हजारौ सबाल बाटिन । बाबा लाल मोरै लेह गैलक ५ बरस हो गैलिन । कट्ठ्याक मोरै लानक लाग बाटै बाबा फे ? कसिक लनही ? तीन तीन बरसमक मोरै । भरवा टाङ्क लनही कि, ट्रक गारीम लनही ? का कर अट्रा ढ्याउर मोरै लान पर्लक हुटिन ट, बाबाहँ । बीरबहादुरहँ लाल मोरै हालीहँ ह्यार पर्ना बाटिन । हालीहँ छुवक पर्ना बाटिन ओ हालिहँ ओकर स्वाद चिखेक पर्ना बाटिन । ओस्टक मोरैक संग संग बाबासे भ्याँट कर पर्ना बाटिन हालिहँ ।

‘बाबा कट्रा डुर मोरै लेह गइल बाटै डाइ ?’ अबोध लर्का कइयो फ्यारा आपन डाइ सुक्नीहँ, पुछ सेक्ल ।

‘खै छावा । कट्रा डुर गैल बाट ?’ सुक्नी अत्र कह पैठी बस् । सुक्निक आँखीभर आँस टल्पला जैठिन । मुह अन्ट ओहर घुमा लेठी । बीरबहादुर डाइक मौनताम फे प्रश्नक उप्पर प्रश्न कर्टि रहठ ।

– हमार बारीम फे असौ लाल मोरै लगैबी ना डाइ ?

–कसिन रहठ लाल मोरै ?

–बरे मिठ रहठ डाइ लाल मोरै ?

–बाबक ठे हम्रफे लाल मोरै लेह जाइ ना डाइ ।

सुक्नी झ्स्कठी । एक फ्यारा अप्न मुना ओ संग छावाहँ फे मुवा डेना मनम अइलक डिन सम्झठी । उ डिनिक आपन आत्महत्या ओ आपन छावक हत्या कर्ना ख्याल मनम अइलक ओरसे जबजब वीरबहादुर लाल मोरै लेह जैना बाट करठ, सुक्नी झस्कठी । आपन पर घिन लागक अइठिन । संग लाल मोरै लेह जैना कना बाल जिज्ञासु प्रश्नले सुक्नी नाजबाफ बाटी ।

सुक्नी लाल मोरै नै रहठ कह फे नै सेक्ल हुइटी । लाल मोरैक बास्तविकता, अर्थ बटैनासे सुक्नी काजन आँट नै कर्ल हुइटि । लाल मोरैक बारम बीरबहादुरहँ खास अर्थ बटैना आँट सुक्नीम जस्टक घट्टी जाइटिन, पलरक एक पल्ला हलुक डोसर पल्ला नोंडर हुइ असक बीरबहादुरक जिज्ञासाक पल्ला नोंडर हुइटि जाइटिन । कसिक बटैना हो छावाहँ ट्वार बाबा आब नै अइही कैक ?

हुइना ट सुक्नी लाल मोरै लेह गैल बाट आपन मुहले छावक ठ्े नै कहल हुइटी । लकिन रानपरोस, गै गोटियार सिदुल्या लालमोरै लेह गैलक कठ । मुहले डाइ लाल मोरै लेह गैलक बाट नै कलसे फे लाल मोरै लेह नैगैलक बाट फे ट नैकल हुइटी । लाल मोरैक बारेम डाइहँ पुछ्लक हर प्रश्नम निरुत्तरित होक ‘काजन’ कना जबाफ केल पैलक कारन बीरबहादुर डाइसे ज्यादा गाउँक मनैन्म विस्वास कर भिर राखल बाट । लाल मोरैक बारेम डाइ कुछ नै जन्ल हुइटी ? बीरबहादुरहँ उह लग्ठिस् ।

सुक्नी हर बरस असक असौ फे कठी । ‘डस्यम बाबा अइही’ कैक । असौक फे डस्या लच्क्या स्याकल बा । बाबा लाल मोरै लेक कहिया अउइया हुइट अत्तो पत्तो नै हो । बारीमा टिना टावन सबजे लगाइट । मोरै फे लगाइट । लकिन सबका सब उज्जर मोरै ।

उ आपन बाबकम गर्व करठ । किउ नै लगैना मोरै लेह गैलकम । लौव मेरीक मोरै । सादा फुस्सर मोरैसे लाल, पूरा लाल मोरै कट्रा गज्जबक रहठुइ । मन फुरुङ हुइलिस ।

एक प्mयारा बुबाक सुनैलक बट्कोही सम्झल । बट्कोहीमा रज्वा बरा धनी रहठ । सब कुछ हुइल पुगल । घरम सोन चाँदीले भरल । हरमेरक खैना पिना चिज । नोकर चाकरले भरल । रज्वा आपन लर्कनक हर मागन पूरा करम कह हँु । एक डिन रज्वा आपन छावक लाग सोनक हठ्या खेलौना लान डेहल । छावा सोनक हठ्या खेलैना लोट्यमा जकाख खोब खेलाइल कटि । डोसर डिन जिट्टी हठ्या मागल । उ फे लान डेहलिस । उ जिट्टी हठ्याहँ आपन खेलैना लोट्यक भिट्टर डार मागल । जौन असम्भव रह । रज्वक लर्का रोक उधुम मचा डेहल हुँ । रज्वा उ डिन हार मानल कि लर्र्कनक सबका सब माग पूरा किउ नै कर सेकी कैक । उ डिनक बटकोही सम्झठ ओ आपन डाइसे, गाउँक कै मनैन पुछ स्याकल बा कि रज्वक घर लाल मोरै रहिन कि नाइ ? सब जहनसे जवाफ एक्क रठिन, ‘नाइ ।’ टब क्याकर बारीम रहठ ? ‘भगन्वक बारीम ।’ गाउँक मनै उह कठ ।

बीरबहादुर छक्क परल बाट । कसिन रज्वा ? सब चिज रहिक फे लाल मोरै नै रना रज्वा । जौन चिज लेह म्वार बाबा गैल बाट । रज्वासे महान बाबा । धनी बाबा । सब चिज पुगल बाबा । उ डिन डस्यम ढिक्री नै खाइ पैलस सब बिसर गैल । पिउँडा लागल लुग्रा घाल्क डस्या मनैलक फे बिसर गैल । रज्वसे धनी लग्लिस । हुइल पुगल लग्लिस । जिन्गीम अभावै अभाव, सबसे बरवार चिज ट बाबक अभावम चापर चुइया हुइल बीरबहादुरहँ एक घचिक लाग हुइलेसे फे अभावसे मुक्त हुइलक लग्लिस ।

बीरबहादुर आपन बुबाहँ उह पुरान बटकोही सुनैल । ओ बुबा (बुडु) से फेर लाल मोरैक प्रश्न कर्ल:

– रज्वक घर नै रना लाल मोरै कहाँ रहट ट बुबा ?

– भगन्वक घर ।

– बाबा भगन्वक घर गैल बा ?

हाँ म मुन्टा हिलल ड्याखल बुडुक ।

– रज्वन फे लाल मोरै लेह भगन्वक घर जैठ बुबा ?

– हाँ ।

– कौन भगन्वक घर गैल बाट ?

– सक्कु भगन्वन एक्क हुइट नट्या ।

– भगन्वा हमार नाटपाट हुइट बुबा ?

‘हाँ’ कना जवाफ सुनल संकेतक मुन्टा हिलल ।

ए खुशी हुइल । भगन्वाहँ आपन नाटपाट सम्झल । लकिन कभु आपन घर नै अइना ना डाइ पौन्ही खवाइ लैजैना । कट्रा डुरीक नाट ।

***

बीरबहादुर एक डिन गाउँक काका नाट पर्ना बासुदेवक वहाँ लाल मोरै ड्याखल । छक्क परल । काकनके घर फे लाल मोरै …!!

काकासे उ डिन बहुट प्रश्न करल ? जस्ट आपन डाइहँ कर्ल रह । बर्सोसे मनम लाल मोरै प्रटिक हजारौं प्रश्नक चित्त बुझ्ना जवाफ भेटाइल । मन भुवा असक हलुक चम्पन हुइलिस । ग्वारा भुइयम नि रहलिस ।

डस्या लग्घु लग्घु आ स्याकल बा । घर घरम डसैह्या सामाजामा हुइटि बा । जिउँरा ढर्ना टयारी कर्टी बाट मनै । डस्यक मुहम बीरबहादुर एकाएक हेरा गैल । सन्झ्या संग सुटल विन्ह्या उठबेर नै हो । गाउँभर खोज्ल, नाट पाटन घर पटा लगैल नै हो । सन्झ्या आइ कि ? अहँ । बीरबहादुर नै आइल । गाउँक सक्कु मनै आपन ओरसे लागल पुगटसम खोज्टी बाट । अहँ । कहँु पटा नै हो । हर डिन गाउँम बीरबहादुरहँ खोज्ना बेगारी खटल बा । भौरा बुह्रान सारा छान मान डर्ल । अहँ, लर्का नै मिलल ।

गाउँक मनै अट्रा साथ नै डेहल से ट आउर सुक्नी कसिक रटी ? सबसे ज्याडा ट बासुदेव करट । गाउँक जन्ना बुझ्ना हुइलक मार पुलिस चौकी जैना सल्ला डेल । सुक्नीहँ पुलिस चौकी लैजाक निबेदन दर्ता करैल । एफएमम लर्का हेरैलक फुकैल । पत्रपत्रिकम छपैल । सुक्नी पैसा पुछ्ली लकिन एक पैसा लेहक मन नै कर्ल । मोटरसाइकलम आपन पैसाले ट्याल डार्क कहाँ कहाँ नै सुक्नीहँ लेक ख्वाज गैल । सुक्नीक संग रुइल । ‘एक डिन पटा लाग जैही भौजी’ कैक ट्याम ट्यामम सम्झैल । गाउँक सहयोग ओ बासुदेवक आश्वासन ओ साथ पाक सुक्नी मन ठम्ल बाटी । विचारा बासुदेव कट्रा करट सुक्नीक लाग । म्वार किउ नै हुइट कना सुक्नीहँ विचारा बासु भरपुर साथ सहयोग डेहल बाट ।

आज पाँच डिन विट स्याकल । डसैह्या जिउरा ढर्ना डिन । गाउँक मनै बेगारी कैक डटकर गैल । लकिन बासु कसिन मनै हुइट अभिन नै डटकरल हुइट । झोल्पट सन्झ्या हो राखल । डिनभर बीरबहादुरहँ खोज्क उस्स कटि खटियम बैठ्ल । सुक्नि पानी लेह गैल बासुक लाग । घरसे खबर आ पुग्लिस । बासुक छाइ फे आज हेरैलक कैक । गाउँभर खोज सेक्लक । छाइ नै अइलिन । छावा हेरैलक दुखम सुक्नीहँ आपनहँ जिउ ज्यान लगाक सहयोग कर्लक बासु भैयक छाइ हेरैलकम सुक्नी फे दुःखी बाटि ।

बासु पुलिस चौकीम खबर करल । बेरी नै खाइल । आँस ढरढर बहटिस । और डिन सुक्नीहँ सम्झाए, आज सुक्नी बासुहँ । राटभर बासुदेव निडाइ नै स्याकल ।

विहान्न पुलिस चौकी पुगल । मानव अंगके बेच विखन कर्ना तस्कर जौन बीरबहादुरहँ बेच्ल बाटिस, ओह मनैया बासुदेवक छाइहँ फे अपरहरन कर्लक सूचना मिलल जानकारी प्रहरीसे पाइल । बासुह पर्वट्वमसे भहराइ असक लग्लिस । भगवान बडला फ्यार असक लग्सिल । का ब्वालटु पटा नै पाइ । सत्य सब उग्लल । आँस चुहैटी बयान डिहल– ‘बीरबहादुर लाल मोरै बारेम पुछट डेख्क मै हैरान हो गैल रहुँ । एक डिन इन्डियक एक संघरियासे मै खबर पैनु एक्ठो लर्का महिन चहल । उ महिन २० लाख डेहना हुइल । पैसा सुन्क मै बौरा गैनु । मै सजिला टरिका बीरबहादुरहँ फसैना डेख्लु । लाल मोरैै लैजाक डेखैनु । खाइ फे डेहनु ओ भगन्वक घर अप्न जैटि रहलक ओ इ मोरै फे भगन्वक घरसे जो लन्लक बाट फे बटैनु ।’

बासु कहटि गइल, ‘बीरबहादुरह इ बाट किहुनसे नै बटैना कसम फे खवैनु । पहिल ट डाइक ठे भर बटैम कहटह लकिन और जहनसे बटैलसे भगन्वक घर जाइ नै मिलठ । सब भगन्वा उप्रहँसे हेर्टि रहठ कैक फे सम्झैनु । उ मानल । आपन बाबाहँ भेटैना ओ अप्न फे बाबकठे लाल मोरै लेह जाइक लाग बहुट फुन्याइल रह । राटक सबजे सुटलम बीरबहादुर बाहर निक्रल । मै राटीराट बोडर कटा अइनु ओ २० लाख फे बुझ्नु । इ सब म्वार पापक फल हो । मै उहिन आपन घर फे डेखैनु । उ दलालीहँ आपन घर, छाइ डेखैना जो गल्टी कर्नु । आज म्वार छाइ फे हेरा गिल ।’ उ मुरी पटक पटक रुइ लागल ।

बासुक सच सुन्क सुक्नी मुह बैल रही गैली । ओ लाल मोरैक बाबरम सच आपन लर्कहँ नै बटाक पश्चातापक आगीम ओ बासुदेवक छलकपटक विसले महुह्याइल रही गैली ।

(साभारः जंग्रार जर्नल । खिस्साकारकार नरेश लालकुसम्या युवक मावि बर्दियक हेडमस्टर्वा हुइट ।)

जनाअवजको टिप्पणीहरू