थारु राष्ट्रिय दैनिक
भाषा, संस्कृति ओ समाचारमूलक पत्रिका
[ थारु सम्बत १४ बैशाख २६४८, शुक्कर ]
[ वि.सं १४ बैशाख २०८१, शुक्रबार ]
[ 26 Apr 2024, Friday ]
‘ खिस्सा ’

भस्कुरान भ्वाज

पहुरा | १ फाल्गुन २०७७, शनिबार
भस्कुरान भ्वाज

फग्नक महिना रुख्वा बरिख्वाम लौव लौझा डँर्या पट्टेम लट्पटाइल बौंरा सुगुना ढुल्ला खेल्टि फुलवारसे मगमग सुवास लेक सिट्टर बयाल घर घर अइलक सन्डेसमुलक गिटले गाउँ चैनार पर्टि रह । माघ–डेवानिम स्वाचल सोचह आघ बह्रैना समय सेम्रक भुवाअस उर्लक मन लौव लौव लौला लौलिन डिउडुर्गन साँछि ढैक एक रठम डुइ पैंया जोर्क जिन्डगिक डगरम लगैना लगनके डिन एक खास मेरके समय ।

डुठो बुर्होन टेक्नि टेक्टि चिन्हल न जानल पियासल अस सैनासोरि लगैटि भस्कुरान घरभिट्टर गैल एकघचि पाछ घरक गरढुर्या महटाँवा बलावा पठैल । बल्ल ठाहाँ हुइल उ डुज लगन ज्वार अइलक मनै हुइट कैक ।

बाह्रल बेटि करल खेटि घरम ढैक सजाए नि मिल्ना, डिन उमेर पुग्लसे एकडिन केक्रो जिम्मा लगाए पर्ना सोनकि चिरैया लेक आरलि का कर्बो लेबो कि नाहि ? आपन बाट ढर्ल का कर्ना हमार पालम ट पट्ट निरह न हेरिह ह्यारा न डेखिक ड्याखा डाइबाबा जसिन बनैल ओस्ट लेलि जिन्गि बिटगैल साल बिट्जैना बोलिक ब्वाला निहुइना का जमाना आइल लउन्डा लउन्डिक चिट्ट बिना बुझ्ल भ्वाज कैडेह नि हुइना ।

नटिनेक भ्वाज कैडेना कलक यहा पठा डिहल खेलिक ख्याला कर्ठ हु डुओजे मन परैठ हु जर्मक ज्वारा खोज्ना जाट अर्बर काम कठ बन्लसे ठिक बा नि बन्लसे सड्डभरिक गारि डेखाइक न नुकाइक हमार बाट यिह हो । बर बेर बाटचिट कर्ल लौन्डक मनसाय फे बुझ्ल का जाटभाट का ढनि गरिब लर्कनके खुसि हमार खुसि कटि भ्वाज कर्ना राजि हुइल । हमार जमानम ट पक्का पक्कि करक लाग डुल्हक घर ठोकौनि खाइट । आब ट टिका लगैना कठ, उह फे डुल्हिक घर हम्र उल्टा हुइटि कि जमाना उल्टा हुइल कटि टिकाटालो कर्ना डिन टिक्कैटि बिडावारि हुइल ।

भोजाहा ठैठेगान लागल सामा न जामा कटेर्वा लेह बेगारि बल्ल गर्ढुरेक कपारिम घाम लागल । घरक बर्का छावा पहिलक भ्वाज मन मिल्लक लउन्डा लउन्डि भ्वाजअस चिज घरि घरि कर्ना नैहो डान डान ढुमढाम ट हुइ परल नि हुइलक खर्च पो कर नि हुइल गरढुर्या स्वाच भिरल । कहाँ बा काठिपट्या, कहाँ बा खर्चिपर्चि जाँरमड, डिउँडुर्गा इष्टमित्र कुलकबिला चेलिबेटि सब जाहिनक आसिर्वाड लिह परल घरपरिवार सरसल्लाह कैक भोजाहा सरसाम जुटाइक लाग महटाओसे सरसल्लाह कर परल कटि गरढुर्या मटान घर लागल । गाउँगवल्या काम लग्ना अस्ट ब्याला ट हो कटि सक्कु गओलेन जम्मा कैक कौनो जाहिन काठिपट्या कौनो जाहिन खर्चिपर्चि बनाइक लाग अह्रैल ।

खर्चि–पर्चि बनुइया घरक कामम सघैल काठिपट्या करुइया वनसप्टि बुझैना आँरा ओ ढर्कैना मड लेक बनबन्यास लग्ल । सारा गाउँ गओलेन मिल्क भोजहा सरसामा खर्चिपर्चि, काटिपट्या, डोनिपट्रि लगाके जुटैना केल नि होक सारा इष्टमित्र, कुलकबिला, छरछिमेक निउट बहार फे कैडेल ।

सन्झ्या हुइ भिरल । गोरु भेरि आ चुक्ल चक्या लौव खुँटि पाइल कि नाहि ? डियाबाटि कर्ना सरसामान जुटल कि नाहि ? भोजिन्या नेन्हरेन कहाँ बाट आब डिउलि डर्ना राटपरि महटावा गुनगुनाए भिर्ल । एकघचि पाछ डियाबाटि टयार हुइल । महटावा घरगोस्या डियाबाटि करक लाग घट्टोम लहाए पठैल । गओलेन छिट्निम सरसामा लेक महटाओक संग डिउठन्नोहोर लग्ल ।

घरगोस्या सबसे पहिल गैयक ग्वाबरले सारा पाटा निप्ल ओ सर्जहोर डिया डाग्के डिउँटन टौलाछाँकि डेक भुइहारक डिउडुर्गनसे आशिर्वाड मङल ठन्वा झकर मकर हुइल सायड डिउडुर्गाफे खुसि हुइल हुँहि । घर गोसिन्या जाट झट्कार ठन्नोमसे आइट सम घरक डिउडुर्गनके पाटपाट डिया डाग्के घर अज्रार केल नाहि डिउलि डर्ना ठाँउ निप्क ठिक्क पार रख्लहि ।

एकघचि पाछ डिहुरारसे आघ–आघ टट्ठेम डिया लेक भोजिन्या पाछ पाछ डेल्वा ढक्केम उरुड लगायट आबस्यक सरसामान लेक नेन्हरेन अइल बहरिभर डिउलि डर्लक हेरुयन रलह । जन्लक मनै सिखाए भिर्ल । सबसे पहिल निप्लक ठाउँम लापा बिच्छाओ वाकर उप्पर पैसा ढैक वाकर उप्पर पट्या बिच्छाक गोज्नौटिक चाउर पट्यक उप्पर पट्या खपैटि पाँच फ्यारा ढैक उप्परसे चक्या बैठाके सेन्डुर टिक्के टौला छाँकि ढर्काके बल्ल डिउलि डर कल भोजिन्या फे ओस्टहे कर्लि, नेन्हरेन चप्टैल रल ।

उह व्याला ‘हइ रे, चकिया ट कह लागल कहाँ मै जलम पैनु, कहाँ मै विहा पैनु, कहाँ मन हुइल रे विहान मलिनेक रिट डेखु …’ पैढार लागल माँगर गाए भिर्ल । डिउलिक संगसंग मागरले एक मेरिक छुट्ट आनन्ड ओ आपन पनक महसुस हुइल । डिउलि डरके सेक्ल फेरसे एकचो सेन्डुर टिक्के टौलाछाकि ढर्काके लापम रलक भरिक डर्या चुनिबर्या पकाइक लाग लिर्वाठ भाँरम उठाके जस्टक पहिल भिट्टरसे बहरिम अइल ओस्टके भिट्टर गैल ।

***

आज ट बराट जैना लर्कापर्काफे फुरुङ्ग बाट । कौनो जे भोजहा घर सजाओटम, कौनो टिनाटावन काटफाँरम ट भन्सहर चुल्हिचुल्हाम लागल । सब गाउँओलेन आपन आपन कामम ब्यस्ट रलह । पहुनि पहुना पहुँरापाठ लेक आइटि रलह । चेलिबेटि गोन्ड्रि–गोन्ड्रा लेक, गैगोट्यार ट्याल खर्चि, औरजे टिनाटाओन । महटावा पहुनि पहुनन् मजासे सहेरहो, भिटोरेनक आसकेल जिन करहो गाउँक गओलेन अहै्रल ।

सब जाहिनके अन्ह्वारम एक मेरिक खुसिक चमक रह । अङ्गनम डिजे बाजटह कौनो मटोरेन फटफटाइ टलह । ‘घर ठरिक मजासे सजैहो । आब सुग्घर सुग्घर नकोन्डिन अइहि, स्याफ केल रबो, टुह्र फे घोट्टिल हुइहो नै ट टुन्हक फागुन ओस्टहे चलजाइ ।’ महटावा खिझैटि कल ।

आजकाल्हिक लर्का फे का कम । पहिल लकोन्डिन ड्याख केल पाइ टङग्रि बोक्टि हैरान पर्बो बुबा फ्याट्से कल । घरगुर्वा आब बराट जैना ढिल हुइ भोजिन्या नेन्हरेन कहाँ बाट ? डिउलि ढ्वाए गैल कि नाहि भोजिने अट्काइ भिर्ल । भोजिन्या नेन्हरेन घट्वासे डिउलि ढोक जुगजुग डिया बर्टि अइल ।

अमावसक कर्या राट चिर्टि पुुनवासिक जोन्ह्या निक्रअस सोह्र सृंगारले सजिसजाउ, बट्टिस लच्छनले युक्ट चकमक डियाअस झकझक हाँठम कलस, ग्वारक पायल छमछम पर्टि घुर्घुट ओहोर्ल डेबलोकसे सपनक राजकुवाँरि आइ अस डुलहि डेखाइटल्हि । मने सहेलिन फे कुच्छु कम नि रलह । टिरियनक कट्रा अड्भुट सक्टि ? भारि–भारि जोगिनके टपस्या भंग कर सेक्ना सक्कुन्हक नजर टन्ल । कौनो जे मोवाइलक स्क्रिनम ट कौनो जे आपन डिमागम उ डृस्य कैड कर भिर्ल ।

बहरिम बर्या पकैना लिर्वाठ ज्वार चुल्हा ज्वार भाँरा ज्वार छुटि छुटि भर्वा काठि ढरल रह । पहिल पहिल आगि उठाइट । आब लिर्वाठ सलाइ बन्जाइट कैक चुल्हम आगि सुल्गाक घरगुर्वा टाइ बैठैल । भोजिन्या, नेन्हरेन खप्ट्यार खप्ट्यार डर्या खुन्के मसिन करा करा बर्या पार भिर्ल । घरगुर्वा चुनिबर्या पकाए भिर्ल । एकपत्रि भुहारक लाग एकपत्रि घरक डिउटनके लाग बर्या पकाके सेक्ल । भुइहारक डिउँटन डुलाहा जो चुनिबर्या पुज पर्ना ओर्से मटावा डुलहाहे लहवाके पहिल भुइहारक डिउटन बर्या पुज लगैल, डोस घरगोस्सेह घरक डिउटन बर्या पुज कल ।

डिउडुर्गा मन्ना पुजाआँटि कैक ओराइल । भोजाहि जैना ब्याला हुइ लागल । सबजे झकरमकर होक अइल । अङनम झकर मकर पारल गारि ठरह्याइल रह । भिट्टरसे जामा पग्या पहिरके, बर्छि लेक आघ–आघ डुलाहा पाछ पाछ डेल्वा लेक नेन्हर्या भोज्वा भोजिन्या लगायट सारा सरसामा लेक पच्छिउक ड्वारसे अङ्गनम अइल । ‘हइ रे, भिटरसे निकरल डुलहा अङगुना भइल ठार, चलिगैल डुलहा ढनि कि नगरिया’ जानल मनै माँगर गाए भिर्ल । डुल्हिक घरसे बर्छि नि मगैलक ओर्से लगनके सामान डेल्वा बर्छि अङनम छोर्क और भोजाहा पहुरा लेक बरट्या गैल डुल्हक अङना सुन अस हुइल ।

डग्रि–डग्रि पछकि खैटि बरट्या डुल्हिक घर पुग्ल । सुग्घर सुग्घर लओन्डिन फुलाले स्वागट कर्टि गल्लिसे अङनासम बरट्टेन लैगिल, जहाँ टेन्ट लगाक बैठ्ना ब्यबस्ठा रह । पहिल पहिल ट बरट्टेन बैठक लाग सट्रङ गोन्ड्रि खर्रा डर्रा बिच्छाइल रह । आब ट लौव जमाना आइल, डुल्हा डुल्हि बैठ्ना कुर्सि टेबुल छुट्ट रह । औरजे बैठ्ना कुर्सि छुट्ट ओ खानपिनक मेस लगाइल रह । कौनो कुर्सि–कुर्सि बैठ्ल कौनो डिजेक टालम नाच भिर्ल । सम्ढिन्या लग्ना, सैनासोरि फेर्ना, मटावा मन्ना लगायट डुल्हक घरसे अन्लक सब पहुरा डुल्हनेक घरक मनैन बुझैल । बर्छि नि अन्लक झार भिट्टर बर्छि गार जाइ नि परल ।

एकघचि पाछ भिट्टरसे डुल्हक ग्वारा ढ्वाए अइल । ग्वारा ढुइटि ढुइटि जुट्टा हेरागैल । सायड ग्वारा ढुइना चलन नि रहट ट जुट्टक नाउम सालिनके डुल्हक सङघरेनसे चिनजान कसिक हुइटिन । पुर्खन संस्कार ट मिलाक बनैलक हुइट । एक पाँजर ग्वारा ढुइट और डोसर पाँजर बुर्होन ‘हइ रे, आँढि घुघु आइ गैल, पाठर पानि बरस गैल, डुँडरिक पनियाले गोरवा ढुवाइ डेओ’ जस्ट चलन ओस्टह प्रसंगक माँगर गाए भिर्ल । आपन भुख पियास भावनाट्मक रुपले जनाई भिर्ल । फुरसे हमार पुर्खन कट्रा विड्वान हुइट । आपन हरेक संस्कारह काब्याट्मक रुपम, भावनाट्मक सैलिम परस्टुट कर सेक्ना कस्सिन अड्भुट छेमटा । सायड उ ब्याला कापि, कलम खेलाए पैट ट हजारौ कालीदास बन्ने रलह । माँगर सुहाओन रलसे फे डिजेक साउन्डले नुकल कहाँ कहाँ हेराइल अस रह ।

अमाबसक कर्या राट चिर्टि पुुनवासिक जोन्ह्या निक्रअस सोह्र सृङ्गारले सजिसजाउ, बट्टिस लच्छनले युक्ट चकमक डियाअस झकझक हाँठम कलस, ग्वारक पायल छमछम पर्टि घुर्घुट ओहोर्ल डेबलोकसे सपनक राजकुवाँरि आइ अस डुलहि डेखाइटल्हि । मने सहेलिन फे कुच्छु कम नि रलह । टिरियनक कट्रा अड्भुट सक्टि ? भारि–भारि जोगिनके टपस्या भङ्ग कर सेक्ना सक्कुन्हक नजर टन्ल । कौनो जे मोवाइलक स्व्रिmनम ट कौनो जे आपन डिमागम उ डृस्य कैड कर भिर्ल ।

डुलहि कलसले आपन राजकुमारह परिव्रmमा कैक डुनुज बरमाला घलाइक घला कर्ल ओ जहाँ डुलहा डुलहि बैठ्ना ठाउँ बनाइल हर उहिम जाक बैठल । आसिर्वाड डेना कार्यव्रmम सुरु हुइल । सबसे पहिल डाइबाबा, छाइ डमन्डोक ग्वारा ढुइलक पानि पिक टिका लगैल । ओस्टक पालिक पाला ग्वारा ढुइने टिका लगैने जैने कर्ल । लौव जोर्हेह आसिर्वाड डेना लाइन लागल ।

इह क्रमम एकठो बुह्राइल बुडि फे लौव जोडिन आसिर्वाड डिह अइलि । अक्मकाइअस ग्वारा ढोक लग्लगैटि हाँठले टिका लगाक का चलन हो अन्ख्वार लग्टिक कटि बुडि गैलि । सायड बुडिह लौव लागल हुहिन टर हम्र उह आपन अस लागटा ।

खानपिन मजासे हुइल । बरट्या जो डुल्हन्या सङ्ग लैजिना ओ चौठ्यार फे सङ्ग जैना ओर्से सन्झ्यासम आस लग्ल । बरट्यन बिडाबारि कर्ना ब्याला हुइल । डुल्हनेक डाडु बुकुम बहिन्या लेक निक्रल । उ चम्कल जोन्हेम कहाँ–कहाँ बड्रि लागल अस रह । टिरियनक सबसे भारि सौभाग्य कहि या बलिडान सायड यिह हुइ, डुलहिक बिडाइके उ डृस्यले उहोरिक मनैन्क अन्ह्वार एकघचि मलिन हुइलिन ।

डिहुरारसे अङनासम झकामक टोरैंया अस जाटिक डिया बरल डेल्वा बर्छि पुर्वक अङना डुलाहा डुलहिक स्वागटक लाग आस लागल रह । जामा पग्या पर्ल डुलाहा आइल । एकघचि पाछ नकोन्डिन डुलहिन पर्छक लाग लन्ल । भोजिन्या डुलहा डुलहिन पर्छ लग्लि । पर्छट हेरुइयनक भिर रह । माँगर गउयन चामचिम रह नि सेक्ल, ‘हइ रे, फाँरमसे निकारल भोजहि बलुरा ओ चौरा, डुलहा ओ डुलहि परछिन डारो” आपन पैढार पकर डर्ल ।

अङनम परछक सेक्के डिहुरार पर्छ ओ माङ भर डिउडुर्गा छुवाए भिट्टर गैल । ‘हैरे बाबक डिहल सेन्डुरा घर छोरि अएनु, पियाक डिहल सेन्डुरा लानो पहिराओ’ जस्ट जस्ट रिटभाँट ओस्ट ओस्ट माँगर गैटि गउयनफे पाछ पाछ गैल । परछक सेक्के डुलहा डुलहि स्यावा लाग अइल । डोस चौठ्यारन खानपिन करैना सुरु हुइल । खानपिन पाछ नाचगानले राट बिट्लक पट्ट नि हुइल ।

बिहान हुइल । आपन चलन अनुसार लौव डुलहिन भुइ फकैल, घट्वा डेखैल । डोस्र डुलहा डुलहिक मु हेर्ना आसिर्वाड डेना ओ चिनजान कर्ना सुरु हुइल । लौव घरम डुलहिक सइना अन्सारक चिनजान हुइलिस । भन्सरहन फे आपन ओर्से सब पहुनन् लगनके टिका लगाडेल । टङग्रि फाँक जैना ब्याला हुइल । घरगोस्या सहिट झल्ट्याङ झुल्टुङ पहुँरा बोक्क टङग्रि फाँक गैल । चौठ्यारन खानपिन कराक बिडाइ कर्ल । सुस्ट सुस्ट भोजहा घर सुनसान हुइ लागल । सन्झ्या सन्झ्या फुन्ना लागल लागल हट्मटैटि टङग्रि फकुयन लौव कब्लान जाट मान कर्ल कटि अइल । भ्वाज ओराइल ।

घोराही–४, सुनपुर, दाङ

जनाअवजको टिप्पणीहरू