मुक्त कमैया पुनर्स्थापना कैना सरकार काहे हटटा ?

कैलाली जिल्ला गोदावरी नगरपालिका वडा नम्बर ५ गेटीमे २०५८ सालसे बसोबास करटी आइल मुक्त कमैया रतरानीदेवी चौधरी लाल कार्ड पाइल मुक्त कमैया हुइट । कमैया मुक्तिपाछे पुनर्स्थापनाके आसमे दुई दशकसे गेटीमे बसोबास करल मने जग्गाके लालपूर्जा नइपाके राज्यके हरेक सेवासुविधासे बञ्चित हुइल बटैठी । उहाँ अपनेहुक्रे गाँस, वास, कपास, विजुली, शिक्षा तथा खानेपानीसेफे वञ्चित रहल कहठी । विद्युत सुविधा नैहुके लर्का पहै्रैना समस्या, विजली बारे नइपाइल, सिँचाइके लाग मोटर जोरे नइपाइल, मोबाइल, अटो चार्ज करे नइपाइल उहाँ बटैठी । सरकारके काममे बेगारी (श्रमदान) करेबेर ओहे कमैया चाहना, मने मुक्त कमैयाहे व्यवस्थापन करेबेर सरकार भागल रना ! उहाँ आक्रोस पोख्ठी ।
मुक्त कमैया रातरानी चौधरी एक ठो पात्र केल हुइट उहाँक जस्टेक अभिन सयौं मुक्त कमैया पुनर्स्थापनासे बञ्चित हुके आधारभूत मानव अधिकारसे समेट वञ्चित हुइल बटैं । गेटीमे ३७ घरधुरी मन्से १४ घरपरिवार रातो कार्ड प्राप्त करले बटैं कलेस बाँकी छुट मुक्त कमैयाके अवस्था झन कर्रा बा ।
भूमि सम्बन्धी समस्या समाधान आयोगके अध्यक्ष दीपकप्रसाद देवकोटा गोदावरी नगरपालिका वडा नम्बर ५ गेटीमे बसोबास करटी रहल मुक्त कमैया लगायत भूमिसम्बन्धी सक्कु समस्याके समाधानके लाग स्थानीय सरकारसँग समन्वय करके कौनो फेन घरपरिवार बासबिहिन नैरहना मेरिक काम करना प्रतिवद्धता व्यक्त करठै । मने मुक्त कमैयाहुक्रे उ प्रतिबद्धता पुरा हुइठ की फेरसे चुनाबी राजनीतिक नारा केल बनठ कठै ।
गोदावरी नगरपालिकाके नगरप्रमुख हरिसिंह साउँद गेटीमे बसोबास करुइया मुक्त कमैयाहुकनहे व्यवस्थित पुनर्स्थापना करना प्रतिवद्धता व्यक्त करल मने कानूनी अल्झनसे यी समस्या समाधानमे चुनौती रहल बाट बटवाईबेर मुक्त कमैयाहुकन पुनर्स्थापना कैजाई की नइ कना शंका बह्रल बा ।
नेपालमे दास प्रथाके अवशेषके रुपमे रहल कमैया प्रथाहे नेपाल सरकार विक्रम् संवत् २०५७ साल सावन २ गते विधिवत रुपमे कमैया मुक्तिके घोषणा करले रहे । कैलालीमे आठ हजार ९ सय १० परिवार मुक्त कमैया परिचयपत्र पैले रहिट । जौन मन्से आठ हजार पाँच सय ४६ परिवारके पुनर्स्थापना हुइल बटै कलेसे तीन सय ६४ मुक्त कमैया परिवारके पुनर्स्थापना हुइना बाँकी रहल बटै । जग्गा विनाके लालपुर्जा, लडिया किनारमे बैठाइल कैलाली जिल्लामे जिल्लामे सट्टा भर्ना करे पर्ना एक सय ९३ ओ शुद्ध रुपमे पुनर्स्थापना करे पर्ना एक सय ८७ करके तीन सय ८० परिवारके पुनर्स्थापना कैना बाँकी रहल मुक्त कमैयाके क्षेत्रमे काम कैना संघसंस्था बटैटी आइल बटै ।
कैलालीके लम्कीस्थित एकतानगर शिविरमे ४५ घरधुरी, टीकापुरके शिवनगर शिविरमे ७९, गेटाके मेडिकल कलेज शिविरमे १४, मसुरियाके अन्डैया शिविरमे १७, कैलारी गाउँपालिकाके मिलनपुर शिविरमे ३५ ओ कैलारीके ओमनगर शिविरके ३० परिवार परिचयपत्र पाके फे जमिन पाई नइसेकल हुइट । जमिन नइपाइल ओरसे मुक्त कमैया बनुवा ओ लडिया किनारमे शिविर बनाके बैठे परल अवस्था बा । झन्डे दुई दशकसम पुनर्स्थापना हुई नइसेक्के मुक्त कमैयाके बिचल्ली बा । ओइने जंगल छेउ, लडिया किनारलगायत सरकारी जग्गा कब्जा करके बैठटी आइल बटै । सरकारसे समयमे पुनर्स्थापना नइकरके मुक्तकमैयासे समस्या झेले परल बा । पुनर्स्थापनाके काम करटी आइल जिल्ला मालपोत तथा भूमि सुधार कार्यालय चालु आर्थिक बर्षसे बाँकी मुक्त कमैयाके पुनर्स्थापना स्थानीय तहसे कैना परिपत्र आइल कहटी पन्छल बा ।
