सरकार अपन कर्तव्यसे पन्छटी, भारतसे अउइया होम क्वारेन्टिमे बैठना बाध्य

प्रेमलाल चौधरी
पहलमानपुर, २० जेठ । कैलालीके घोडाघोडी नगरपालिका वडा नम्बर १० के ईन्द्रादेवी चौधरी अब्बे पुरान भान्सा ओ टुट्ली चर्पी मर्मतमे लागल बटी । उहाँक् गोसिया इहे जेठ महिनाके अन्तिम अठ्वार भारत, महाराष्ट्रके रत्नगिरीसे घरे लौटाटिन् । आपन गोसियाहे होम क्वारेन्टिनके लाग छुट्टे कोठा व्यवस्थाके लाग उहाँ घर मर्मत करटी । सरकारसे स्थानीय ठाउँमे क्वारेन्टाइनके व्यवस्था नैकरल पाछे उहाँ आपन गोसियाके लाग अप्ने घरमे स्वास्थ्य सुरक्षा अपनाइक लाग अलग्गे कोठा व्यवस्थापनमे लागल हुइटी ।
उहाँक गोसिया गैल अगहनमे रत्नगिरी देउगढमे आम बगियाके मजदूरके रुपमे भारत पुगल रहैं । आमके सिजन ओराके कामसे छुट्टी हुइल ओ गाउँमे खेतीके सिजन सुरु फेन हुइल ओरसे उहाँक गोसिया रत्नगिरीसे घरे आइलागल हुइट । उहाँ अपन गोसियक लाग अलग्गे कोठा ओ चर्पीसँगे पानीके लाग पानीमोटरके व्यवस्था करले बटी ।
पुर्खौली सम्पतिके नाउँमे रहल घरबाससहिट ५ कटठा जग्गामे करल खेतीसे दुई छावाछाई लगायत ४ जाने परिवारहे पल्ना कर्रा हुइलपाछे उहाँक गोसिया ९ बरससे भारतके टमान ठाउँमे काम करटी आइल बाटिन । ‘इन्डियामे काम करके घर चलैना सहज नैहो,’ ईन्द्रादेवी कहली– ‘गोसिया भारत जाइबेर ऋण निकारके जैठै, ६ महिनामे उहाँसे आइटसम फेन ऋण लाग जाइठ, उ टे टिरे परल ।’ ‘भारतमे ६ महिनक कमाही ४०/५० हजार रुप्या हुइठ । उ टे ऋण टिरट टिरट बराबर हुजाइठ,’ उहाँ कहली ।
‘यहाँ नेपालमे काम खोज्लेसे मुस्किलसे महिनामे १५ दिन काम मिलठ । नैटे महिनाभर ओस्टे बिना काम करके बेरोजगार बैठल रबो कमाहि सून्य’ उहाँ कहली– नेपालमे महिनाभर बह्रियासे काम पैलेसे भारत जैना बाध्यता नैरहठ । विश्वभर चलल दोसर लहरके कोरोना महामारीसे टे और भारतमे फेन काम करना मुस्किल हुइल बा ।’
‘नेपालमे मजदुरी करे गैलेसे उचित परिश्रमिक फेन नैमिल्ना हुइल ओरसे मनै भारत जाके काम करना बाध्य हुइल बाटैँ,’ उहाँ कहली । आम बगियामे काम करेबेर २ जाने रहैं, आब आइबेर डगरमे गाडिक भिडभाडमे आइपरना हुइल ओरसे स्वास्थ्य सुरक्षा अपनाके रहेक कहल बटैली ।
घोडाघोडी नगरपालिका वडा नम्बर ४ के हेमराज चौधरीफे कुछ दिनमे भारतसे घरे पुगे लागल आपन भैयक लाग घरेक ठाँठी अल्गैले बाटैं । उहाँ कहलैं– कोरोनाके महामारीमे सरकारसे क्वारेन्टिनके व्यवस्थापन नैकरल ओरसे गाउँघरमे फेन कोरोना फैलना डर ओ त्रास बह्रल बा ।
स्थानीय सरकार क्वारेन्टाइनके व्यवस्थापन नैकरे सेक्लेसे फेन भारतसे भरखर आइलहुकनके पीसीआर जाँच कर डेलेसे फेन सहयोग हुइना उहाँ बटैलैं । उहाँके भैया रोहित जेठ महिनाके टिसरा साता रत्नगिरीसे आम टुरना काम ओरवाके घरे अइटिन् ।

स्थानीय सरकार क्वारेन्टाइनके व्यवस्थापन नैकरे सेक्लेसे फेन भारतसे भरखर आइलहुकनके पीसीआर जाँच कर डेलेसे फेन सहयोग हुइना उहाँ बटैलैं । उहाँके भैया रोहित जेठ महिनाके टिसरा साता रत्नगिरीसे आम टुरना काम ओरवाके घरे अइटिन् ।
उहाँहुक्रे दादाभाइ ओ बाबा पालिकपाला भारत जाके घर गुजारा चलैटी आइल बाटैं । उहाँहुक्रनके घरबास किल रहल ओरसे ठेक्का बटैया करके ६ जहनके परिवार गुजारा नैचलल पाछे भारत जाके काम करेपरना बाध्य हुइल उहाँके कहाइ बा । ‘अक्केली भारतमे काम करके फेन घरेक खर्च पुग्ना कर्रा बा’ उहाँ कलैं, ‘एक जहनके कमाही मुस्किलसे ३० हजार भारुसम बचठ, नैटे २०÷२५ हजार भारुमे चित्त बुझाइ परठ ।’ काम करना ठाउँमे अक्के दुईजे सुरक्षित हुके काम करे परठ, टबफेन डगरमे आइबेर कोरोना सरेसेकठ टबेमारे हम्रे फेन भैयाहे अलग्गे क्वारेन्टाइनके लाग व्यवस्था करल उहाँ बटैलैं ।
अस्टेक, घोडाघोडी नगरपालिका–१० के स्थानीय विमला चौधरी भारतसे आइल व्यक्तिहे कुछ दिन क्वारेन्टाइनमे ढरलेसे मजा हुइना बटैठी । उहाँ कहठी, ‘पोर साल जस्टे भारतसे आइल व्यक्तिहे सरकारसे तोकल अनुसार क्वारेन्टाइनमे ढरट कलेसे कोरोनासे सुरक्षा हुइना रहे ।’ उहाँक छावा फेन जेठके चौठा साता भारतके महाराष्ट्रके रत्नगिरीसे घरे पुगटिन । उहाँ पोरसाल छावाहे क्वारेन्टाइनमे अप्ने घरेसे खाना पठाके खवाइल बटैली ।
‘भारतसे आइल व्यक्तिन्हे सरकार पायक परना ठाउँमे क्वारेन्टाइन बनाडहेट टे का नै,’ उहाँ कहली, ‘सरकार क्वारेन्टाइनमे बैठल व्यक्तिहे खाना नैखवाइ सेकट टे हम्रे अप्नही खाना खवाइ सेक्टी ।’ भारतसे अइना छावक लाग घरेक ठाँठीमे अलग्गे कोठाके व्यवस्था करलेसे फेन उप्पर जैना केँवार अक्के रहल ओरसे समस्या रहल उहाँ बटैली । अस्टेके भारतसे आइलहुकन ओ ओकर घरेक व्यक्तिहुकनहे सरकारसे कोरोनासे बचेक लाग अपनाइ परना स्वास्थ्य सुरक्षाके बारेमे परामर्श ओ सचेत कराइ परना हुकनके कहाइ बा ।
स्थानीय स्तरमे रोजगारके अवसर नैरहल ओरसे भारतमे काम करे पठाइ परल उहाँ बटैली । उहाँ कहली, ‘खेतीबारीक काम ओरवाके ओस्टे बेरोजगार बैठेक परल ओरसे छावा भारत जाके काम करना बाध्य बा ।’
यहोर भारतसे घरे आइबेर सरकारसे सीमामे पीसीआर चेक नैहुके घरे पुगल व्यक्तिहे समस्या हुइल बटागिल बा । कैलारी गाउँपालिका–७ के जयराम चौधरी इहे जेठ ६ गते घरे पुगल रहैं । धनगढीस्थित गौरीफन्टा नाकामे प्रशासनसे सहयोग नैहुके उहाँ समस्या भोगे परल बटैलैं । ‘भारतके महाराष्ट्र, उत्तरप्रदेश, गुजरातके सीमामे चेकजाँच हुइटी अइली, मने जब गौरीफन्टा सीमामे अइली, प्रशासनसे असहयोग हुइल,’ उहाँ कहलैं, ‘सीमा नाकामे पीसीआर चेक करके पठाइट कलेसे हम्रे ढुक्क हुके घरे रहे सेक्टी ।’ भारतसे घरे आइल व्यक्तिनके लाग गाउँपालिकासे कौनो क्वारेन्टिन नैरहल ओरसे घरहि स्वास्थ्य सुरक्षा अपनाके बैठल उहाँ बटैलैं ।
उहाँ ६ महिना आघे भारतके मुम्बइके एक धागा कम्पनीमे काम करे पुगल रहैं । उहाँ कलैं, ‘उ कम्पनी बन्द हुके काम नैहइल ओरसे मैलगायत अन्य सब संघरियनके हिसाबकिताब करके घरे पठा डेहल, कम्पनी ।’ कम्पनी बन्द नैहुइलेसे उहाँ काममे खास समस्या नैरहल उहाँके कहाइ बा । कैलारीके बैझपुरके पीसीआर संकलन केन्द्रमे चेक कराइबेर जयरामके रिपोर्ट नेगेटिभ आइल रहिन ।
उहाँ कोरोना महामारीसे कम्पनी बन्द हुके अपन जैसिन व्यक्तिहुकनके रोजगार गुमल बटैलैं । बिगत ९/१० बरससे धाका कम्पनी काम करही आइल उहाँ अब्बे कम्पनीके अपरेटर हुइट । ‘सुरु सुरुमे काम करेबेर कमाही कम रहे,’ जयराम कलैं, ‘कुछ बरस काम सिख्के अपरेटर बनलपाछे कमाही मजा रहे ।’ नेपालमे फेन अस्टे भारी कम्पनी रलेसे रोजगारीके भारत जाइ नैपरना उहाँके कहाइ बा ।

अस्टेक, घोडाघोडी नगरपालिका–११ के स्थानीय विमल चौधरी भारतसे आइबेर नाकामे जुरी ओ ब्लडप्रेसर किल जाँच हुइल ओ टबसे कोइ केक्रो फेन खोजीनीति नैहुइल बटैलैं । उहाँ भारतके इनोरमे सडक मर्मतके कामसे इहे जेठ ७ गते घरे पुगल रहैं । कोरोना महामारीके कारण सडकमे काम करे नैपाइल ओरसे अपने लगायत ढेर जनहन ठेकेदार घरे पठाइल उहाँ बटैलैं । कोरोना भाइरसके बारेमे खासे जानकारी नैरहल ओरसे इहिसे बाँचेक लाग कैसिन स्वास्थ्य सुरक्षा अपनाइ परि, यकर बारेमे जानकारी कराडेलेसे सहज हुइना उहाँ बटैलैं । अब्बे उहाँ घरके सामान्य खेतीबारीके काममे लाग सेकल बाटैं । उहाँ महामारीके कारण नेपालमे काम करे नैपाके यी बरस भारत कमाइ गिल रहैं । सडक मर्मतमे वर्षाके कारण काम करे नैपाइल ओरसे कमाही नैहुइल उहाँ बटैलैं ।
घोडाघोडी नगरपालिका–१२ के रोशन विक अपनजस्टे भारतसे अउइयनके पीसीआर या एन्टिजेन प्रविधिसे हुइलेसे फेन कोरोना संक्रमण टेस्ट करके क्वारेन्टाइनके व्यवस्था करडेलेसे मजा हुइना बटैलैं । उहाँ भारतके सब्से ढेर कोरोना संक्रमित रहल महाराष्ट्र राज्यके रत्नगिरीसे इहे जेठ पहिल अठ्वार घर पुगल हुइट । उहाँके अनुसार महाराष्ट्रसे मध्य ओ उत्तर प्रदेश प्रवेश करेबेर गाडी बडल्टि आइ परल बटैलैं । उहाँ रत्नगिरीके आठगाउँ कना ठाउँमे आम टुरना कामसे लौटल हुइट । उहाँ हुकनहे सीमामे जुरी नापके होम क्वारेन्टाइनके बैठे कहल रहे । उहाँ १० दिनसम होम क्वारेनटाइनमे बैठके अब्बे घरेक खेतीबारीके काम लागल बाटैं ।
घोडाघोडी नगरपालिका वडा १० के वडाध्यक्ष भीमबहादुर बम भारतसे आइल व्यक्तिमे सामान्य रुखाखोँखीके समस्या रहलहे आधारभूत स्वास्थ्य केन्द्र हेल्थपोष्टमे पठैना ओ ढेर समस्या हुइलेसे निम्दीमे रहल कोरोना अस्पतालमे पठैना करल बटैलैं । उहाँ कलैं, ‘कुछ समस्या नैडेखाइलहे होम क्वारेन्टाइनमे बैठना व्यवस्था मिलैली बाटी ।’ भारतसे आइबेर सीमामे एन्टिजेन परिक्षण हुइलेसे ओहैंक अस्पतालमे उपचार हुइल ओरसे भारतसे आइलहुकनहे होम क्वारेन्टाइनमे बैठेक आग्रह करल उहाँक कहाइ बा ।
घोडाघोडी नगरस्तरीय युवा सञ्जालके अध्यक्ष शंकर चौधरी भारतसे आइल व्यक्तिहुकनके लाग छुट्टे क्वारेन्टाइन रहलेसे समुदायमे कोरोना संक्रमण नियन्त्रण हुइना बटैठै । उहाँ कलैं, ‘भारतसे आइल कुछलोग होम क्वारेन्टाइनमे बैठ्लेसे फेन टमान जे बिना क्वारेन्टाइनमे बैठके समुदायमे घुलमिल हुइल बाटैं ।’ उहाँ पोरसालके कोरोना लहरसँगे घरे आइलहुकनहे अलग्गे क्वारेन्टाइनमे ढरलजस्टे यी बरस फेन क्वारेन्टाइनके व्यवस्था रलेसे समुदायमे संक्रमण नैफैलना बटैलै । ‘बुझलजानल मनै समाज, परिवार, व्यक्तिहे समस्या हुइ कहिके होम क्वारेन्टाइनमे बैठल बाटैं,’ उहाँ कलैं, ‘काम करना ठाउँमे टे उहाँहुक्र स्वास्थ्य रठै, मने आइबेर डगरमे उहाँहुक्रे संक्रमण हुइ सेक्ठैं । टबेमारे फेन क्वारेन्टाइनमे बैठना जरुरी बा ।’
घोडाघोडी नगरपालिका वडा नम्बर १० लठैयाके भल्मन्सा जालुराम चौधरी लठैया गाउँमे भारतसे आइल मनैन्हे होम क्वारेन्टाइनमे बैठ्ना आग्रह करल बटैलैं । ‘भरखर भारतसे आइल व्यक्तिहुक्रे अपन अपन घरे बैठल बाटैं,’ उहाँ कलैं, ‘गाउँमे फेन कुछ मनैन्हे कारोना संक्रमण डेखा परल ओरसे गाउँक व्यक्तिहुकनहे स्वास्थ्य सुरक्षा अपनाके रना आग्रह करले बाटी ।’
घोडाघोडी नगरपालिकाके स्वास्थ्य शाखाके जनस्वास्थ्य अधिकृत कैलाशकुमार रावत भारतसे आइल व्यक्तिहुकनके नाकामे चेक हुइना बटैलैंं । सीमानाकामे चेक हुके संक्रमितहुकनहे घोडाघोडी–३, निम्दीस्थित कोरोना अस्पतालमे निःशुल्क उपचारके व्यवस्था रहल उहाँ जनैलैं ।
‘हुइना टे कोरोना संक्रमण डेखाइलहे धनगढीस्थित कोरोना अस्पतालमे फेन उपचार हुइठ । टबफेन घरे पुगके समस्या डेखा परलेसे घोडाघोडीके कोरोना अस्पतालमे सम्पर्क करके पीसीआर परिक्षण कराइ सेक्ठी,’ उहाँ कलैं । उहाँ समस्या नैरहलहुकनहे कम्तिीमे फेन १० दिन होम क्वारेन्टाइनमे बैठ्ना फेन सुझाव डेलैं ।
‘कोरोना संक्रमितके चेकजाँच, व्यवस्थापन पीपीई जैसिन स्वास्थ्य सामग्री खरिद, स्वास्थ्यकर्मी खटाइक लाग नगरपालिकासे बजेट छुट्याइल बा,’ जनस्वास्थ्य अधिकृत रावत कलैं, ‘घोडाघोडी–३, निम्दीस्थित कोरोना अस्पताल सञ्चालनके लाग नगरपालिका ६० लाख रुप्या विनियोजन करले बा ।’
घोडाघोडी नगरपालिका वडा नम्बर १ के वडा सचिव वीरबहादुर बोगटीके अनुसार भारतसे आइल व्यक्तिहुकनके यकिन तथ्यांक नैरहल बटैलैं । ‘वडामे जिल्ला बाहेरसे आइल व्यक्तिहुकनके तथ्यांक विवरण लेना फाराम रलेसे फेन बाहेरसे आइल व्यक्तिहुक्रे सम्पर्कमे नैआइल ओरसे यकिन तथ्यांक नैरहल उहाँके कहाइ बा ।
जिल्ला प्रशासन कार्यालय कैलालीके सूचना अधिकारी शिवराज जोशी सम्भव हुइटसम भारतसे सीमामे पुगल व्यक्तिहुकनके एन्टिजेन विधिसे परिक्षण करल बटैलैं । एन्टिजेन परिक्षणमे पोजेटिभ डेखाइलहुकनहे धनगढीस्थित कनरीके आइसोलेशनमे पठैना ओ नेगेटिभहे घर पठाइल उहाँ बटैलैं । ‘एन्टिजेनमे नेगेटिभ रिपोर्ट आइलहुकनहे सम्बन्धित स्थानीय तहके लग्गेक प्रहरी चौकीके नाममे पासके पत्रसहित गाडीमे पठैठी,’ उहाँ कलैं, ‘फास्ट ट्र्याकमे परिक्षण करना हुइल ओरसे नाकामे पीसीआर परिक्षण नैहुइसेकल बटैलैं । उहाँक अनुसार कनरीके आइसोलेशनमे अब्बे एक सय जानेसे ढेर रहल बटैं ।

घोडाघोडी नगरपालिकाके स्वास्थ्य शाखाके जेठ १८ गतेसमके तथ्याङ्कअनुसार नगरपालिकामे ६७ महिला ओ १ सय २३ पुरुष करके १ सय ९० जाने कोरोना संक्रमित हुइल बाटैं । घोडाघोडी नगरपालिकाके सबसे ढेर वडा नम्बर १ मे ७९ जाने कोरोना संक्रमित हुइल बाटैं । वडा नम्बरमे १० मे २७ जाने, वडा नम्बर ३ ओ ११ मे १३/१३ जाने, वडा नम्बर ८ मे ११ जाने, वडा नम्बर ५ मे १० जाने कोरोना संक्रमित हुइल बाटैं । अस्टेक वडा नम्बर ४ ओ ७ मे ८/८ जाने, वडा नम्बर १२ मे ७ जाने, वडा नम्बर ६ मे ६, वडा नम्बर ९ मे ३ जहनमे कोरोना पुष्टि हुइल बा ।
अस्टेक, घोडाघोडी नगरपालिकामे जेठ १८ गतेसम २२ जाने कोरोना संक्रमणसे मृत्यु हुइल बा । ओ, ७८ जाने संक्रिय संक्रमित बाटैं कलेसे ८६ जाने कोरोनामुक्त हुके घर लौटल बाटैं । अब्बे घोडाघोडी नगरपालिकाके ४ जाने कोरोना संक्रमित अस्पतालमे उपचारके लाग भर्ना हुइल बाटैं कलेसे अन्य होम आइसोलेशनमे रहल बाटैं ।
१८ गतेसमके नगरपालिकाके ७ सय १ जहनके कोरोना परीक्षणमे ५ सय ६ जहनके रिपोर्ट नेगेटिभ आइल बा कलेसे ५ जहनके रिपोर्ट अइना बाँकी बा ।
