मुक्तकमैया पुनर्स्थापनासे सरकार काहे पछेरटा ?

राज्यसे दास प्रथाके रुपमे रहल कमैया प्रथाहे २०५७ सावन २ गते मुक्त करल अब्बे २१ वर्ष पूरा हुइल बा । मुक्त कमैया बसोवास ५ जिल्ला दाड्ड, वाके, बर्दिया, कैलाली ओ कंचनपुरमे सरकारसे मुक्त कमैयाहुकनके व्यवस्थित पुनर्स्थापनाके लाग मुक्तकमैया पुनर्स्थापना समिति गठन करके मुक्त कमैयाहुकनहे बसोवासके लाग जग्गा उपलव्ध करैना नीतिमे हैसियत विगरल वन क्षेत्रके जग्गा उपलव्ध कराई सेक्ना सेक्ना व्यवस्था करल रहे । हैसियत विगरल वन क्षेत्र उपलव्ध कराई नइसेक्लेसे जिल्ला प्रशासन प्रमूखके नेतृत्वमे रहल मुक्तकमैया बसोवास समितिसे प्रतिपरिवार २ लाख बरावरके रकमसे जग्गा खरिद करके अनुदानमे मुक्त कमैयाहुकनके पुनर्स्थापना कैना कहिके नीति रहल रहे । २०७५ असारमे जग्गा खरिद, काठ वापट रकम ओ घर निर्माण अनुदान वितरण कैना स्थानीय सरकारहे जिम्मेवारी डेहलमे कार्यान्वयन नइहुइल ।
सरकारसे मुक्त कमैयाहुकनहे पहिचान करके परिचय पत्र समेत उपलव्ध कराइल कुल मुक्त कमैया ३२५०९ परिवार रहल बटै । अपन घर जग्गा समेत नइरहल मुक्त कमैयाहुक्रे २७५७० परिवार मन्से बसोवासके लाग जग्गा नइपाइल कैलालीमे सट्टा भर्ना ४०० जाने परिचयपत्र बदर १७३ जाने जग्गा नइपाइल शुद्ध ३८० जाने करके जम्मा ९५३ जाने, कञ्चनपुरमे सट्टा भर्ना जम्मा १२९ जाने, बर्दियामे सट्टा भर्ना ४ जाने जग्गा नइपाइल शुद्ध ८३ जाने परिचय पत्र नइलेहल १०७ जाने करके जम्मा १२८४ जाने ओ दाड्डमे सट्टा भर्ना जम्मा ६७ जाने करके कुल जम्मा २३ सय ९४ जाने अभिन पुनर्स्थापनासे बञ्चित रहल बटै ।
व्यवस्थित पुनर्स्थापनाके लाग मुक्त कमैयाहुक्रे टमान दवाबमूलक तथा न्यायिक आन्दोलन करल । आन्दोलनके क्रममे सरकार संग २०६४ पौष २० गते लगायत बारबार सम्झौता हुइल बा मने कार्यान्वयन हुइल नइहो । मुक्त कमैया पुनर्स्थापनाके लाग भूमिहिन मुक्त कमैयाहुकनके बसोवासके व्यवस्था कैना कहलेसेफे हालसम प्रभावकारी कार्यान्वायन नइहुइल हो । दबावके क्रममे कुछ मुक्तकमैया परिवारहुक्रे सरकारी जग्गा, ऐलानी पर्ति जग्गा, खाली वन क्षेत्रमे विगत १५ वर्षसे बसोवास करटी आइलमे उहे जग्गा दर्ता करे परल । सरकार मुक्त कमैयाहुकनके लाग जग्गा खरिद कैना प्रतिपरिवार २ लाख नगद, घर निर्माण वापत रु ५५ हजार ओ काठ वापत १ लाख डेना व्यवस्था हुइलेसेफे जग्गा खरिदके लाग छुत्याइल रकमसे बसोवासके लाग जग्गा उपलव्ध हुइनइसेकल ओरसे न्यायिक पुनर्स्थापना कैना ओर राज्यके ध्यान जैना जरुरी बा ।
छुट मुक्त कमैयाहुकनके छानविनके कौनो पहल नइहो बसोवासके लाग जग्गा प्राप्त मुक्तकमैयाहुकनके जग्गाके पूर्ण स्वामित्व पाइल नइहो । टबमारे मुक्त कमैयाहुकनहे व्यवस्थित पुनर्स्थापना करके उपलव्ध कराइल जग्गाके पूर्णस्वमित्व कायम करे परल ।
