कैलारीके आगलागी पीडितहे सुरक्षित आवास

पहुरा समाचारदाता
धनगढी, २६ भदौ । कैलाली जिल्लास्थित कैलारी गाउँपालिका वडा नम्बर ७ विपतपुर मुक्तकमैया बस्तीके आगलागी पीडितहुकनहे सुरक्षित आवास हस्तान्तरण कैगिल बा ।
कैलारी गाउँपालिकाके पहलमे सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालय ओ हयाविटयाट् नेपालके सहकार्य तथा राष्ट्रिय दलित नेटवर्कके सामाजिक परिचालनमे आगलागी पीडित मुक्तकमैया परिवारके लाग बनाइल २७ ठो सुरक्षित आवास भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्री रामेश्वर चौधरी, राज्यमन्त्री कैलाश चौधरी ओ कैलारी गाउँपालिकाके अध्यक्ष राजसमझ चौधरी मंगरके रोज एक कार्यक्रमके विच सयुक्त रुपमे हस्तान्तरण करल हुइट ।
कार्यक्रममे बोल्टी मन्त्री चौधरी आगलागीसे पीडित हुइल मुक्तकमैयाहुक्रनहे ढिला हुइलेसेफे सुरक्षित आवासके व्यवस्था हुइल बटैलै । उहाँ कहलै, ‘२०५७ सालसे मुक्त घोषणा हुइल कमैया पुनस्र्थापनाके काम अभिनफे बाँकी बा । यी सालके बजेटमे पुनस्र्थापनासे बञ्चित रहल मुक्तकमैयाके लाग प्रदेश सरकार बजेट विनियोजन करले बा मने कार्यविधि नइबन्के समस्या आइल बा ।’

मन्त्री चौधरी कहलै, ‘संघीय सरकारसेफे कार्यविधि बनैटी बा । ओम्ने संघीय सरकारसे जग्गाके व्यवस्था कैना, प्रदेश सरकार आवास बनैना ओ स्थानीय पालिका ओकर व्यवस्थापना कैना कहल बा ।’
गाउँपालिकासे निस्सा पाइल सुकुम्बासी, दलितहुकनहे हाली लालपुर्जा डेनाफे उहाँ निर्देशन डेलै । जहाँ पुनस्र्थापनाके बाट बा, मन्त्रालयके ओरसे हम्रे का करे सेक्ना ओहोर ध्यान डेबी । खुला चौपाया क्यान्सरके रुपमे डेखा परल ओरसे पालिकासे प्रत्येक गैयागोरुनके व्यवस्थापन करटी टयाग लगैनाफे उहाँ आग्रह करलै । कैलालीके १३ स्थानीय पालिकासे टयाग लगैना काम करलेसे कौन पालिकासे आइल गोरु हुइट चिन्ह सहजुल हुइना उहाँ बटैलै । सुदुरपश्चिम प्रदेशमे ३६ प्रतिशत गरिबी रहल ओरसे हयाविटयाट् नेपालहे यी प्रदेशके आउर क्षेत्रमेफे काम कैना आग्रह करलै ।
कृषि राज्यमन्त्री कैलाश चौधरी संविधानमे डेहल अधिकारमे सक्कु नागरिक गाँस बास ओ कपासके व्यवस्था करल बटैलै । विपतपुर मुक्तकमैया बस्ती २०७९ सालमे आगी लागके २७ घर पूर्ण रुपमे क्षति हुइल अब्बे चिटिक्क बल्गर बनल बटैलै ।
उहाँ कहलै, ‘यी घर बनाइक लाग प्रदेश सरकार, हयाविटयाट, आरडिएन ओ लाभग्राही हमार घर हो कहिके बहुट बल्गर बनाइल बा । प्रदेश सरकारहे यी बरस बजेट घटाहे डेहल बा । औरे बरस बजेट बह्रके आइ कलेसे बाँकी घरके लाग प्रदेश सरकार औरे बरस बजेट विनियोजना करे सेकी ।’

कैलारी गाउँपालिकाक अध्यक्ष राजसमझ चौधरी स्थानीय चुनावके ब्याला आगलागी हुइल ओरसे अपन नेतृत्वके सरकार आइल लग्टे सुरक्षित आवासके लाग पहल करल बटैलै । उहाँ कहलै, गाउँपालिकामे दमकलके व्यवस्था रहट टे ओटरा ढेर क्षति नइहुइना रहे । दमकल नइहुइल कारण डेखडेख्टी २७ घर भुवा बनल रहे ।’ गाउँपालिकासे छिमेकी पालिकासे मिल्के दमकल ल्यान्न तयारी करल उहाँ बटैलै । ओस्टेक उहाँ विपतपुर मुक्तकमैया पीडित हुइल ओरसे जिविकोपार्जनमे सहयोग कहटी तालिम लगायत टमान कार्यक्रममे समेटलफे गाउँपालिका अध्यक्ष बटैलै ।

विपतपुरमे बोरिङ, निशुल्क रुपमे विद्युत मिटरके व्यवस्था करल उहाँ बटैलै । यी पालिकामे मुक्तकमैया, सुकुम्बासी, अव्यस्थित, दलित बस्ती बा, टमान मेरिक समस्या बा, स्थानीय सरकार लग्गेक सरकार हुइल ओरसे अपन सेक्ना सहयोग करटी आइल बा । यहाँ बजेट कम हुइल ओरसे प्रदेश सरकारसेफे हेरे पर्ना बटैलै ।

सुरक्षित आवास हस्तान्तरण कार्यक्रममे भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयके सचिव डा मदनसिंह धामी ठेक्का डेनाफेफे उपभोक्ता मार्फत घर निर्माण हुइल ओरसे समयमे सम्पन्न हुइल ओ बल्गर बनल बटैलै । ठेक्का डेलेसे समयमे काम नइहुइना गुणस्तरीय नइबन्ना ओरसे उपभोक्ताहे जिम्मेवारी डेहल बटैलै । लाभग्राही समुदाय अपन घर अपनही बनाइल ओरसे बल्गर बनल बटैलै ।
आन्तरिक मामिला तथा कानून मन्त्रालयके सहसचिव विश्वदिप बेश्रा छोट प्रक्रियामे बनाइल मजा घर बनाइल काम उदाहरनिय रहल बटैलै । सबसे महत्वपूर्ण आवास हो, उहाँ कहलै, ‘आवास नइरहलसे मनै टमान चिज झेलके बैठे परठ । टमान चिज स्वतन्त्र रुपमे उपभोग कैनासे बञ्चित हुई परठ । टबमारे आवासहे महत्वपूर्णसे हेरे परठ ।’

सुदूरपश्चिम प्रदेशमे विपद जासेकलपाछे १५ हजार घर निर्माणधिन क्रममे बा । कैलाली ओ कञ्चनपुरमे उ घर परल नइहो । यहाँके कुछ घर केल लिस्टमे रहल बटैलै । उहाँ स्थानीय तहमे क्षति पुगल घरके विवरण विपद पोर्टलमे अपलोड कैडेना आग्रह करलै ।

हयाविटयाट् नेपालके वरिष्ठ प्रबन्धक अम्लेश्वर सिंह सुरक्षित आवास घर बनाइ पाइलमे गर्व महशुस करल बटैलै । उहाँ कहलै, ‘कौनोफे व्यक्तिहे रोटी, कपरा ओ मकान चाहठ । ओम्ने हयाविटयाट् नेपाल घर बनाइक लाग काहे छानल टे । महत्व घर हो कहिके छानल हो ।’ अभिनसम ढेर बनाइल ओ गरिव तथा विपन्न परिवारके लाग फेरसे सहकार्य कैना तयार रहल उहाँ बटैलै ।
मजा घर, सुरक्षित घर रहलेसे स्वास्थ्यमे सुधार नानठ । स्वास्थ्य मजा नइरहलसे बचल पैसा आउर जीवनयापन करे सेक्ना उहाँ बटैलै । सुदूरपश्चिम प्रदेशमे आवास हेरलेसे ढेर पाछे परल ओरसे यी मधेश प्रदेशमे सहयोग कैनाफे बटैलै ।

राष्ट्रिय दलित नेटवर्कके अध्यक्ष गणेश विक कैलारीके टमान बस्तीमे रहल मुक्तकमैया कमलरीके अवस्था नाजुक रहल बटैलै । उहाँ कहलै, ‘ढेर मुक्तकमैया जग्गा पैनासे बञ्चित बटै, ओइने बैठल ठाउँके लालपूर्जा औरेक नाउँमे बा । होस्टेलमे बैठल मुक्तकमलरीहे समस्या रहल बटै ।
लाभग्राही समुदायके कार्यवाहक अध्यक्ष जानकी चौधरी आगलागी हुइलपाछे बहुट दुःख झेलल बटैली । विपदके बेला टमान क्षेत्रसे सहयोग पाइल ओ कैलारी गाउँपालिकाके पहलमे सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालय ओ हयाविटयाट् नेपालके सहकार्य तथा राष्ट्रिय दलित नेटवर्कके सामाजिक परिचालनमे आगलागी पीडित मुक्तकमैया परिवारके लाग बनाइल २७ ठो सुरक्षित आवास बनलमे अब्बे खुशी लागल बटैली । विपतपुर ओ मिलनपुरके सक्कु जाने मुक्तकमैया परिवार हुई यहाँके और घरफे सुरक्षित आवास बनाडेना उहाँ आग्रह करली ।

२०७९ साल बैशाख ११ गते खेतुवाके लरुवामे लगाइल आगी एक्कासी बस्तीमे पुगके २७ घर पूर्णरुपमे जरके भुवा बनल रहे कलेसे उ मुक्तकमैया बस्तीक ओर घरमेफे सामान्य क्षति पुगल रहे ।
आगलागी पीडितके लाग २७ घर निर्माणके लाग कुल लागत १ करोड ८२ लाख ७८ हजार ६३६ रुप्या ६० पैसा रहल मन्त्रालयके नापी अधिकृत धर्मराज ओझा बटैलै ।
सम्झौतामे मन्त्रालयसे ९० लाख नगद बेहोर्ना, हयाविटयाट् ५४ लाख ओ प्राविधि सहयोग बेर्होना बाँकी लाभग्राहीसे बेहोर्ना सम्झौता हुइल रहे । मन्त्रालयके ८९ लाख ४६ हजार ३२४ रुप्या, हयाविटयाट्के ५४ लाख नगद खर्च हुइल बा । ओ समुदायके ३८ लाख ७८ हजार ६३६ रुप्या साझेदारी रहल बा । हयाविटयाटसे ब्लक बनैना मेसिन, तालिमके व्यवस्था करल मन्त्रालयके नापी अधिकृत ओझा बटैलै ।
विपतपुर मुक्तकमैया बस्तीके सग्नीदेवी चौधरी आगलागी हुइलपाछे नौ महिनासम शितघाममे दिनरात विताई पर्ना बाध्यता हुइल बटैली । उहाँ कहली, नेपाल रेडक्रस सोसाइटी बनाइल त्रिपालके घरमे आबसे शितपानीफे चुनाहा हुगिल रहे । अब्बे सुरक्षित आवास घर बनलपाछे आगलागी पीडितहे सहजुल हुइल बा ।’

हयाविटयाट् नेपालक पश्चिम परियोजना प्रबन्धक पुनिता चौधरी आगलागी पीडित मुक्तकमैयाके २७ घर जेठसम निर्माण सम्पन्न कैसेक्ना लक्ष्यके साथ आघे बह्रल रहे समय काम ओराइल बटैली । उहाँ भजजीमे २५, कञ्चनपुरमे २५ ओ दिपायल सिलगडीमे ७ ठो घर बनाइल बटैली ।
हयाविटयाट नेपालके कार्यक्रम संयोजक राममनी चौधरी निर्माण हुइल घरम दुई ठो कोठा, बरण्डा, ओम्ने जोरल एक ठो भन्सासहित ओ चर्पी रहल बा । कोठाके साइज १० वाई १२ रहल बा । घरके वाल पीभिसी व्लक ओ उप्पर जस्तापाता रहल बाट ।
कार्यक्रममे विशिष्ट पहुना कैलारी गाउँपालिकाके उपाध्यक्ष भगवतीकुमारी चौधरी, वडा नमबर ७ के कार्यवाहक अध्यक्ष सुन्दरी चौधरी, गाउँपालिकाके कर्मचारी, सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयके कर्मचारी, हयाविटयाट् नेपाल प्रतिनिधि, राष्ट्रिय दलित नेटवर्कके प्रतिनिधि ओ लाभग्राही समुदायके उपस्थिति रहे ।

आगलागि पीडितहुकनके घर प्रतिनिधिसभा सदस्य ओ प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचन आघे बने पक्का हुइल मने प्राविधिक कारण ढिलाई हुइल रहे । आगलागीसे क्षति हुइल घर निर्माणके लाग घर नक्सा, घरके मोडल तयार ओ जग्गा नापजोख हुइल रहे । मापदण्डके लाग नक्सा गाउँपालिकासे पास कराई पर्ना बाँकी रहे । निर्माणके लाग और कागजी प्रक्रिय पुरा हुसेकल बेला प्रतिनिधिसभा सदस्य ओ प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचन आघे निर्माण सुरु कैना पक्का हुइल रहे मने, निर्वाचन आचारसहिता लागु हुइल कारण आघे बह्रे नइसेक्ल रहे ।
