थारु राष्ट्रिय दैनिक
भाषा, संस्कृति ओ समाचारमूलक पत्रिका
[ थारु सम्बत १५ बैशाख २६४९, सोम्मार ]
[ वि.सं १५ बैशाख २०८२, सोमबार ]
[ 28 Apr 2025, Monday ]
‘ संस्कृति/विचार ’

लिक्यासे बाहेर भ्वजहा रिट

पहुरा | १४ माघ २०७७, बुधबार
लिक्यासे बाहेर भ्वजहा रिट

“…बडानी खाएके जाएके बा, अप्नहु चलु”

उप्परिक अँख्रा पुर्बैह्या गोचा फोनसे महिन निउट टहै । बडानी कलक, हमार पच्छिँउह्वा थारुम पक्कापोर्हि खैना, कहुँ ठकौनी खैना फे कठ । माघ, फागुन छ्याँकभर थारु गाउँम भ्वजक ढुमढर्का, सामाजामक डटल रठ ओ आपन आपन सकारि अन्सार भ्वजकाज कैख लौव नाँटपाट जोर्ठ ।

किसन्वा, कोड्रौहा, कमैया, बुक्रहा घरम आपन सकारि अन्सार जिटिजिटा पल्ना, भ्वजक छाँकिबुँडक सामा कर्ना, खट्र्यन लाग मुर्गिचिङ्ना, छेग्रीभेँरि, सुँवरमाकर मार मार भ्वजसे सरटार हुइठ । भ्वज खाइ आइल डुर लघ्घुक कबिलन मानमर्जाद कर्ना, भ्वजक बिडक दिन दान डछना डेना एकडम मैगर रिट डेखरठ । पुरान, लौव नाँटसोरि लखाक फर्को नाँट (सम्बन्ध) बल्गर पर्ठ । यि सब चलनसे थारु भ्वज महा चम्पन ओ खन्गर लागठ । घरम लौवन्डिक भ्वज बा कलसे टिन चार महिना पैल्हसे जन्यावन डुल्हिक पौह्रा जुटैना ओ बनैना कामम डटल रठ ।

पैल्ह पैल्ह महा डुर डुरसे कुल्वाभर्वा करक पर्ना ओर्से डुल्हिक लाग कपारिम ढर्ना बेर्रा भंगना, सिर्हट्टा बनैनम बेढप चेट लगाइट । यि कामसे डुल्हि कट्रा सिपार ओ जंग्रार बा कना बाट फे गाउँभर बखान चल । डुल्हिक लानल पौह्राह, सिप ओ जाँगरसे जोरल हुइलक ओर्से डुल्हि फे आपन पौह्रा सिर्जैनम चेट लगाइट, नइ जानल चिज सिखँठ । मेरमेरिक पन्ह्वाडार गोँरि बिनट, डेल्वा सिँगारट । घरक मनै सिपार मनैन बला बला डुल्हिक खट्या, खटौलिक पावा, मच्या खँरडट । सनक लस्री रंगा रंगा पन्ह्वाडार बुट्टा बनाक भाँगठ ।

ओहर डुल्हक फे कर्रा पर्ना रह । आपन सस्रार जिँउरा लगाइ, लौव नाँटसे सोरिँ बड्ल जाइबेर बेना, सुप्पा, गोन्ड्रि, मच्यँक पहुरा टाङ्गभर्वा लैजाइट । आपन सस्रार, मामा सस्रार, फुईफुफा सस्रार सब ओर पाला लगालगा जिउँरा लगाइट । अघट्यक यि रिट थारु नाँटसोरिह चाक्कर पर्ना कामम एकडम पक्का रह । डुल्हा पहुरक बड्लम सस्रारसे फे डाम, मोल पाक अडा करट ।

पैल्ह पैल्ह महा डुर डुरसे कुल्वाभर्वा करक पर्ना ओर्से डुल्हिक लाग कपारिम ढर्ना बेर्रा भङ्गना, सिर्हट्टा बनैनम बेढप चेट लगाइट । यि कामसे डुल्हि कट्रा सिपार ओ जंग्रार बा कना बाट फे गाउँभर बखान चल ।

थारुनक बैठाइ, ठाउँ, गाउँ, परगन्ना अन्सार थारु रिट फे डान्डान्चे फरक बिल्गट । संस्कार, रिट, रहान समय, छँ्याक अन्सार करोट लेटि रना हुइलक ओर्से फे हुइ सायद, ढ्यार थारु रिटम अघट्यक पुर्खनक चलाइल रिट हेरैटि जाइटा । जौन रिट, थारुनक सहचिन, पहिचान ओ पुर्खनक यादसे जोरल बा । आब्बक लौव (आधुनिक) जुगजबानम हमन थारु रिटभाँटह बचैना कर्रा परल बा । ओ थारु भ्वजम आइल बड्लावक लिक्या हेर्लसे सुर्टा लग्टिक बा । उ थारु भ्वज, डुरडुरिक कबिलनसे जुट्ह्याला हुइना मौका, राट भरभर भ्वजहा माँगर गैना ओ गाउँ चैनार पर्ना सब सिहनि हो गैल । बराट जैनासे पैल्ह राटिक दिन भोज्हिन्या ओ नेँढर्या डिउँली डर्ना (उरुड चक्यासे पिस्ना) ओ राटभर माँगर गाक भ्वजहा घर चम्पन रह । चुनिबर्या बनाक डिँउटन पुज्ना, पितृन मान कर्ना एकडम खन्गर रिट रह । उ माँगरक ढरान, सुन्टि सुहावन लाग । आजकाल माँगर गैना मनै फे माटिक च्यापासे डब्टि जाइट । आपन गुन लौव मनैन सिखाइ नैसेक्ठुइट । आब ट राटभर भर ढेँकि कुट्हस टकुनझ्याङ्ग टकुनझ्याङ्ग डिजे सारा कान फोर डारट ।

पैल्हकहस, चाउर पर्छना ओ सगुन लैजना फे बडल स्याकल । डुचारजे, चाउर पर्छ जाइबेर डुनु पाँजर डुडु मन (चार लम्बर) चाउर ड्वाला लस्कैटि जाइट । गालभर चउरक पिठक छाप लगैल डेख परट, आब ट सगुनक लाग झोलम डान्चे चाउर लेक भेड्डि मच्या लेठ ।

पैल्ह लवन्डिक घरवर, डोली बोकक लाग चौठेँर्वन सल्ला पारट । गाउँक सुरौहन (किसानन्) भर भ्वजहा कामम फाँटल रहट, किउ भ्वजहा टोरंगन टङ्गना, किउ जिटिजिटा पनैना, किउ चन्डोल कस्ना, किउ डोली सजैना, किउ माटिक गंग्रीक कलस रंगैना, किउभर छिँयक खम्बा गर्नम डटल रहट । डरगर डरगर मनैभर चन्डोल बोकक लाग सल्ला मिलाइट । आब ट, ढ्यार जसिन डुल्हन जिप, कार, नाइट बस बँढाइ लग्ल । एकडम निब्बर कोड्रौहा फे गाउँक मल्कान टेँट्टर ट जरुर बँढैठ । भ्वज खर्चाहा हो गैल, पैल्हक हस कम खर्चाहा, लहर््यम बराट डेख्ना, चन्डोलम डुल्हा बराट जैना, डोलिम डुल्हि बोक्ना सिहनि हो गैल ।

जौन राहरंगिट, चम्पन भ्वजहा सामा करबेर सुरौहनक रह, आब उ सब नइ रहिगैल । असिन गाउँ ट्वालम सामा करबेर सामाजिक सद्भाव, मिलजुल, सबजहन सखैना बाट एकडम मजा रिट मान जाइठ । कबुकाल कुल्वाभर्वा करबेर किसानन् बिच्चम ठोलिबोलि, टकरपकर परल बाट फे यिह ब्यालम मिलजुल हुइना मजा मौका पाइट । आजकाल सुरौहन पैल्हकहस जुट्ह्याला कर्ना, छलफल कर्ना कम होगिल । यि सब सामाजामा ट आजकाल्ह बजारिक टेन्ट हाउस सब डल्बाडर छैना जुम्मा लैडारठ ।

चौँठि फ्यारल दिन (डुल्हि घरम लन्ना) बिहन्य डुल्हा सक्कु पठ्लर्हिन लड्या कुल्वक लघ्घु कुल्ला डटिउन कराइ लैजैना बहुट सैयर लाग । पाछ बासि खवइना, डुल्हक डेहल माखुर माँगमाँग सुरुक्ना, उ जुबानक भेलिक चायक स्वाद और छन्डिक मिठ लाग ।

माँगरक ढरान, सुन्टि सुहावन लाग । आजकाल माँगर गैना मनै फे माटिक च्यापासे डब्टि जाइट । आपन गुन लौव मनैन सिखाइ नैसेक्ठुइट । आब ट राटभर भर ढेँकि कुट्हस टकुनझ्याङ्ग टकुनझ्याङ्ग डिजे सारा कान फोर डारट ।

कम खर्चाहा डुल्हक पहिरान, ढकढक उज्जर जामा, पाँच हाँठक पग्या, कन्ढम रुमाल, गड्डि चट्टिम भ्वज निपट जाए । ओहरवर डुल्हिक उज्जर डैनाहा झुल्वा, माठ छोप्ना अघ्रानसे कोकन पर्ल रहट । १२ हाँठक फर्या, हाँठम चुर्या, घ्याँचम गुर्या हुइलसे बन्टह । आझुकाल्हिक भ्वज झँक्लसे यि सब रिट मारल डेख परठ । सटहम, हजारौ पर्ना डुल्हिक लाग सारी, मुहभर झकझक पर्ना हजारौक मेकअप, चुर्या गुर्या, सपर्ना चिज (सिंगार) ट छुट्ट पलि बा । डुल्हा फे का कम, बेढम चटकल ब्रान्डक टाइकोट, जुत्ता हुइहिक पर्ना ।

अघट्यक डुल्हनक छोट छोट माग रहिन । बराट गैल दिन कुछ माँग रल्हसे भाट नैखाइट । राउट माँउ खोब फुस्लाइट । हाँठम घरि बहान्डेलसे सब पुग जाइन । हुइल पुगल मनै रेडी, साइकिल डेलसे महा खुसि रहट । आजकाल्हिक, भ्वजम ट पैल्हसे डाइज पक्कापक्कि कैडर्ठ, लाखौ पर्ना भेड्डि ट जरुरी हो गैल । ओहर, डुल्हिह गुड्रि गड्डा, सोफा, पलंग, टेबुल कुर्सि, फ्रिज, पंखा, मुबाइल, टिबि, ल्यापटप, मेरमेरिक भाँराबर्टन ट पलि बा । आजकाल्हिक, यि भ्वजहा टामझाम, डेखिक डेखा, टैछोर मैछोरसे सौकि कुब्बर पोघ्लक पटै नै पैठ । डुरडुरिक कबिलन घरम ढार्क पाख भरभर भ्वज खैलसे फे एक्को नइ खलिन । आजकाल्हिक भ्वज ट मन्डपम हुइ लागल । खानपिनक लाग होटलक बैंकेट बुक हुइ लागल । अंग्रेजिहा डारुक बौछारसे मानमर्जाड हुइ लागल । बुह्राइल पुरान मनैनसे बोलि बट्कोहि बटैना, सुखदुःख सट्ना सब डगर बुज्टि जाइ लागल ।

घरक बेँट्यन, भ्वजम ड्वार गस्ना, पाटम सुट्ना, डुल्हक बर्छि ठम्ह्ना महा चम्पन रिट रह । बड्लम आपन छाइचेलिन मन चौकस पारक लाग किहुँ डगर्या भेँर्या डेहट ट किहु डुहानी गैया, भैसिन्या सँख्रट । किहुँभर गोझ्यम रहल मोल, डाम, रुप्या डेक फुस्लाइट । यि रिटसे घरक बेँट्यन ओ डाडुभैयन्क नाँट (सम्बन्ध) आउर पक्कासे लखा जाए । आजकाल्हिक मन्डपिक भ्वजसे यि रिटह छाँहि पारल डेख परट ।

थारुन्क भ्वजहा रिट महाखन्गर ओ चम्पन बा । टब्बु फे यि चलनह आनक (आगन्तुक) रिट छाँहि पर्टि जाइटा । एकवर भ्वज ढुमढरक्का ओ खर्चाहा हुइ लागल, ड्वासरवर चम्पन रिट बिस्रटि जाइ लागल । गाउँम डेखासिखि, जुझिकजुझा भ्वजम पैसक खैखान ट हुइटि बा, औरओर राटभर मोटु ठर्कना डिजेक अवाजसे फे कानह खराब परटि बा ।

माँगरम नुकल गुन उस्टैटि जाइटा, जौन थारु भ्वजक नैमजा लच्छिन हो । यि टारसे (ट्रेन्ड) भ्वजक सामा हुइ कलसे कुछ बरस पाछ थारु रिटभाँट, भ्वजहा चलन सब बट्कोहि केल बनाक ओनैना हुइ । आपन घरम हुइना भ्वजह, थारु सहचिनसे जोर्ख, थारु रिट पार्क करक परल जिहिसे हमार पुर्खन्क चलाइल रिट सड्ड भर जिट्टि रह ।

अन्तमे, म्वर यि बिचारसे केक्रो मनम ठ्याँस लाग सेकि, म्वर कहाइ आपन सकारि अन्सार भ्वज कैख लौव नाँटसोरि लखाइ । सेकट सम भ्वजहा खर्चा कम करि, बेन्सुक भ्वजहा बचल पैसाह लौव कामम लगाइ । आपन रिटह जिन भुलाइ । आपन खन्गर रिट, गुनह सिखैटि (पुस्तान्तरण) जाइ ।

जय गुर्बाबा ।

जनाअवजको टिप्पणीहरू