थारु राष्ट्रिय दैनिक
भाषा, संस्कृति ओ समाचारमूलक पत्रिका
[ थारु सम्बत १४ बैशाख २६४९, अत्वार ]
[ वि.सं १४ बैशाख २०८२, आईतवार ]
[ 27 Apr 2025, Sunday ]
‘ पोस्टा चर्चा ’

‘डुटिया’ ह्यारबेर

पहुरा | ४ बैशाख २०७८, शनिबार
‘डुटिया’ ह्यारबेर

जब मनै इ ढरटिम पहिला पैला ट्याकट टबसे वाकर जिनगि जिना संघर्स सुरु हुइट । आपन जिनगि जियक लाग संघर्स कर भिरठ् । संघर्स कर्ना क्रम म समय ओ परिस्ठिटि लेख वाकर जिनगिक डौरानके घोर्वा कबु कहाँ ट कबु कहाँ पुगाइठ । कबु खुसि कबु डुख झेल्टि जिनगि गुजार परठ् । इ क्रमम दाङ, बाँके, बर्दिया, कैलाली ओ कन्चनपुरके मुक्टककार स्रस्टाहुकन जोरके एक माला बनाइल एक्ठो छुट्ट मेरिक पोक्रि बिट्खोर्ना मौका मिलल् महि । मोतीराम चौधरीके सम्पाडन म निक्रटि रहल “डुटिया“ सम्युक्ट मुक्टक संग्रह म कुछ लिख्ना अबसर मिलल् । इ मौकाम सक्कु मुक्टककार संघरेनके मुक्टक पहर्ना सुअवसर डेलक म मोतीराम चौधरीहे ढक्याभर ढन्यबाड डिह चाहटु । ‘डुटिया’ मुक्टक संग्रह नौ जहनके लिखल मुक्टकके बखारि हो ।

साहिट्य वास्टवम समाजके परिपुरक हो । जौन साहिट्य समाजके अवस्ठा प्रटिबिम्बिट करठ, उह साहिट्य जिबन्ट ओ चिरकाल सम पलि रहठ । साहिट्यकार हुक्रे समाजहन जट्रा सन्डेस डिह सेक्ठ, ओट्रहे समाज बड्लट ओ उह माट्रम साहिट्य जिबन्ट रहठ । समकालिन साहिट्य ह्यारबेर मुक्टक बिढा आब लोकप्रिय मान जाइठ । पट्रपट्रिका, बिढुटिय सन्चार माढ्यम, सामाजिक सन्जाल या कौनो फेन साहिट्यक सांस्कृटिक कार्यक्रम म मुक्टक बिना कार्यक्रम न्वान बिनाके टिना जसिन फिक्कल लागठ । मुक्टक साहिट्यके लघुटम काव्य बिढा हुइलक मारे याकर बाचन सैलि सुरुटिमढुर हुइलक ओरसे सभा समारोहम स्रोटा डर्सक हुकनके मन खिंच लेहठ । असिक ट इ लघुबिढा हुइलसे फेन कला, कौसलटा, भाब गाम्भिर्यटाके कारनसे गागर भिट्टर सागर कहल जसिन छुट्मुट रचना या सिर्जना भिट्टर सारा संसार ह्यार सेक्जाइठ् । उहमार हरेक कार्यक्रमम मुक्टकके भारि भुमिका हुइटि आइल बा ।

समाज म रहल कुरिटि, कुसंस्कार, अन्याय अट्याचार, ब्यभिचार, भेडभाब, छुवाछुट, न्याय उप्परके बुलन्ड आवाज जो साहिट्य अबलम्बन कर परठ् । समाज म पचसेक्ना सिँगारिक, प्रक्रिटि प्रेम, मानबियटा फेरना हँग्या डैह्याँ फेन साहिट्य भिट्टर अटाए स्याक परठ् । मने पाछक समय म विसेस कैख मुक्टक बिढाम इ बिसय बस्टु म कलम चलैना साहिट्यकार हुक्र डान्चे कम हुइल जसिन लागठ् । जट्राफेन मुक्टक हेरो, पर्हो मैयाँ प्रेम, मिलन बिछरल, ढोका खाइल, असफल, अभाब, नैरास्यटा, मनरख्निक बर्नन कैल, सिँगारिक घोचपेच कैल बिसय बस्टु म आजकाल्हिक मुक्टक ढेर जसिन आइल हो कि ? कना अग्रजहुकन लागल बाटिन ।

हुइना टे ढेर जसिन साहिट्यकार सुरुम सिँगारिक ढार मसे साहिट्य म आइल बाट । ओ सुस्ट सुस्ट अउरे बिढाम कलम चलैठ । कठ जे मुक्टक बिढा युबा ठर्याओनके आपन बिसेस्टा ब्वाकल कबिटाके उपबिढा हो । युबा पुस्टा कलक जो मैयाँ प्रेमके खानि हो । लहलहैना उमेरके प्रटिबिम्बिट मुक्टक म हुइना जो हो । उहमारसे इ बिढा म मैयाँ प्रेम, मिलन बिछोड, सप्रल मैयाँ, बिग्रल मैयाँ, मनरख्निक बयान, बिडेसके बाढ्यटा, जिनगिक भोगाइ जसिन बिसय बस्टु अइना जो हुइल । उहमार इ ‘डुटिया’ मुक्टक संग्रह फे अछुट नि हो । जस्टके यिहा इ मुक्टक हेरि,

मैयाँ कर्टि कर्टि घाट हुइ कलसे
खाइल कसम टुटैना बाट हुइ कलसे
जिन रुइहो समझ्ख उ अटिटके पल
मै बिना टुहार जिनगि बर्बाड हुइ कलसे ।।१५।।

मैगर जोर्हेन ज्या चिजफेन स्वर्ग लागठ । ओ सँगसँग गफ म मायालुहे भुलाइबेर बिच म घाट हुइ स्याकट प्रेम जोडि बरा चोटगर लागट, अजर्या राटम मिठ मिठ बाट कर्टि गाला मर्ना ओ मायालुसे सँगे बिटाइल पलके झलझलि याड आइट । ओस्टेक इ मुक्टक हेरि,

मोर मनहे भिजैना पबिट्र सावनके झरि टुँ
मोर कल्पनाके सड्ड अइना स्वर्गके परि टुँ
साट सहेलिनके स्वागटके लाग मैयासे बिछैना
प्यारसे भरखरिक लिहल कोरे लौव डरि टुँ ।।५।।

आपन मन परल मनैया ज्या जसिन रलसे फेन बरा मैगर सुघ्घर लागठ । चाहे बर्खा सावनके झरि रहे, चाहे स्वर्गके परि या कहि प्यारसे बिछाइल डरि इ मैयाप्रेम म बहुट युबा लोगन भिजा डेहट ।

जिनगि यहाँ पलपल अभाब म काजे
बिटट् जाइटा यहाँ केक्रो डबाब म काजे
सरकार हे डोस लगाउ या जनटा ओस्ट
लागू नि हुइना संविधान किटाब म काजे ।।१८।।

समाजके बास्टबिकटा, सट्यटा, इमान्डारिटा, डबाब, भुख प्यास, निरासापन, डुख अभाब, बेरोजगारि डेसके हालट, सरकारप्रटिके आक्रोस के बिम्बहे चिट्रन कैगिल बा । चार लाइन मुक्टक म बहुट खिस्सा कहानि अँटाइल पा जाइट । इ मुक्टक हेरि,

गरिबवन डुख कप हटैबो सरकार
खाढ्यान्नके भाउ कप घटैबो सरकार
कोइ भुखले टो कोइ बेरामसे मुवटा
निसुल्कमे डवाइ कप बटैबो सरकार ।।१।।

समाजके डाइट्व ओ जिम्मेवारी फेन युवा बगालनके कन्ढेम आइल बा । आब युबा हुक्रे डेसबिकास ओ सम्बृढिके लाग एकजुट होक सरकारके ड्वार ढकढकाइ परल साहिट्य मार्फट जन जागरन फैलाइ परल कना युबनके चिन्टा बटिन ।

डेखैटि ललिपप उ डान डेहल
कर्के नाउँ बेचके सब टान डेहल
यी सब टुहिनके लाग हो कहिके
खालिमुलि भासनमे सान डेहल ।।१३।।

झुटा भासन डेके जनटावन भुलैना, भ्रस्टाचारि, कालाबजारि कर्ना नेटन सचेट कराइल ओ खबरडारि करल पा जाइट चार लाइन मुक्टक म ।

आइ संघारि खेट खलियानके बाट करि
आइ संघारि थारु स्वाभिमानके बाट करि
भुमिपुट्र हुइ थारु हम्रे आडिबासि हुइ हम्रे
बचाइ अस्टिट्व ओ पहिचानके बाट करि ।।१९।।

आपन माटिक मैयाँ केहि नि लागि । महि लागट, थारु जाटिके पहिचान परिभासा रहन सहन रिटिरिवाज केही मैयाँ नै लागि । उह टे इहा असिख लिख्ठ,

सुन्टि सुहावन हमार गिट गाई परल रेउ
हमार रिटिरिवाज संस्कृटि बचाइ परल रेउ
पस्छिउह्वा संस्कृटि डिन डिने भोर पेल्गिल हमार गाउँमे
लौव पहिरन पुरान बाट सिखाइ परल रेउ ।।२।।

गवाहि डेउ टुँ सट्यबाडि बन्के टुँ
कमाहि लेउ इमान्डारि बन्के टुँ
झट्टे रिसैहि टोहानपर मूर्ख मनै
बाट मानो रेउ ढर्मिजन बन्के टुँ ।।२३।।

समय अन्सार डुनिया फेरजैटि गैल बा । उहे अन्सार आपन भासा संस्कृटि रिटिरिवाज साहिट्यक डगरसे उठान कर परट कना चेट आबक युवा हुकन हुइ परल । साहिट्य मार्फट सकाराट्मक सन्डेस डेना मेरके भावके सिर्जना कर्ना जिम्मेवारी युवावनके कन्ढेम आइल बा । इ ‘डुटिया’ संग्रह असिन मेरिक बिसय बस्टु म सचेट रहल बा । समग्र म ‘डुटिया’ थारु समाजके आवाज उठाइल बा । संग्रह भिट्टर बहुट ढेर से ढेर बाट बट्कोहि अँटाइल बा ।

निम्जौनि म हम्र कसिन मेरिक साहिट्य लिख परट कना चिन्टन मनन ओ कचेर्हि करना ब्याला आइल जसिन महि लागठ । यकर सम्पाडक मोतीराम चौधरीहे हार्डिक ढन्यबाड कटि सक्कु सर्जक स्रस्टा हुकन बढाइ ओ सुभकामना डिह चाहटु ।

दंगीशरण गाउँपालिका–४, सुकदेवा, दाङ

जनाअवजको टिप्पणीहरू