थारु राष्ट्रिय दैनिक
भाषा, संस्कृति ओ समाचारमूलक पत्रिका
[ थारु सम्बत ०२ माघ २६४८, बुध ]
[ वि.सं २ माघ २०८१, बुधबार ]
[ 15 Jan 2025, Wednesday ]

थारु बोलि भाषा काजे संकटम पर्टि बा ?

पहुरा | २७ भाद्र २०७७, शनिबार
थारु बोलि भाषा काजे संकटम पर्टि बा ?

“पाह्रा पण्डित कौनो काम, मर्बो कोड्रा ढान्ढान”, अघट्यक पुर्खनक कहकुट अब्ब सुन्बो ट महा अन्ख्वाहर लागट । साइड ओहमार हुइ, हमार पुर्खन एकडिन फे पाठशालाक मुह नैडेख्ल । पह्र नैजैटिकि गबुझ रठ कना बाटम मै विश्वास नैकर्ठु । पह्रना कलक गुन सिख्ना ट हो, चहा पाठशालम जाकसिखो चाह गाँउघरिक सिपार मनैनसे सिखो । गुन लग्नहाभर हुइक चाहि । अघट्यक पुर्खन आपन जिन्गिह सहज बनाइक लाग, मेरमेरिक काम लग्ना (व्यवहारिक) गुन सिख्ल रहै । सिकार मासमच्छि बझाईक लाग हेल्का, डिल्या, खोँघ्या, जाल, ढहर््या सब अप्नह भाँगठ । सुट्ना बिसैना, खट्या, खटौलि, मच्याक पावा अप्नह चाँसठ ओ पन्ह्वाँडार भाँगठ । हर, जुवा, ह्याँगा, किल्वाहि, लहरु, लहर््या बनाइबेर एक डु पाख लगालगा अप्नह बनाइठ । पसपौहन्क नाँठ, छर्कि, गर्याला, पसेल, पगाहा, खट्यक पेर्रि, सन्कटक लरसब अप्नह काटठ । ढान केरैना फट्कना सुप्पा, ढान बोक्ना छिट्वा, ड्याला, मुरि बचाइकलाग छटरि, स्याँङ्गा सबअप्नह बिनठ ।

कह खोज्लक, हमार पुर्खा ओ आपनह चहना हर मेरिक चिज अप्नह बनाइठँ, केक्रो भर नैपरठ । यि ढर्टिमसे फ्वाँसे पैना हरबस्तु पुरापुर बेल्सँठ । यि गुन नाट हुक्र बिश्वविद्यालयम जाक सिख्ल, नाट कौनो इन्जिनेरिङ्ग कोर्स कर्ल । हो, हुक्र यि ढर्टिम जिअक लाग, आपन जिन्गिह लिरौसि बनाइक लाग, मेरमेरिक चिजिग अविष्कार भर जरुरकर्ल रहै ओ आपन लर्का बच्चनफे जिनागुन सिखैल ।

आपन जिन्गिक भोगाइ, पहार खँडाइ, बाघ भालुसे लरल, हरमेरिक उपाइहुक्र खिस्सा बट्कोहि बनाख सुनैल, ज्याकर बाटसे पुर्खनक सिखाइ आज ओइन्क लर्कनह आघक डगर स्वाँझ बन्लिन् । डिनभर भर, हिला माटि, बालु, पट्ठरसे भुँर्या भुसुन रहठ, बेरिजुन डिनभरिक सिह्रा मेटाइक लाग अंगनम सिट्राइठ ओ आपन लर्कन बट्कोहि सुनाइठ । कबुकाल ट मकै निखोर्ना बहनम राटभरभर पुरान–पुरान हिट्वक खिस्सा, कुटनि बुहर््या, सटलसिङ, बेँगटुर्या रानीकऔर फे सुनाइठ । यि पुरानलोक खिस्साम ढ्यार गुननुकल रह । यम्नह मौलिक, ठेट् थारु बोलिक संघ कर्रा पर्लसे बचक लाग निकारल मेरमेरिक जुक्टि फे रह । बोलि बट्कोहि लगाक, लर्कन गुन सट्ना एकडम लिरौसि बहना रह ।

उ जुग जबाना हेरागैल । आब ट बेरि खैटिकि टिबि, गडौरि भर मुबाइल पकर्क सलिमा हेर्हि, याट लर्का केन्डिक्रस, फ्रिफायर, पबजि जसिन मुबाइल खेलम मुरि जोटैल रहहि । आपन आजापुर्खा, डाईबाबा, बुडिबुबक ट बाट ओनैबे नैकर्ठ, लागठ ओइन कौनो मेरिक गुनसिख्ना चिल्वास् नैहुइटिन । सबजे औरक बुटम जिना (परजिबि) बन्टि जाइट । बुवा खट्या भाँग सिखैना बाट कर्हिन ट, आब यि का काम लागि, बजहर््या टख्ठा खरिड डारम कैख बाट छिँगटा डेठ सारन । हमार लर्कनम आइल अस्टह बडलावसे फे थारु मौलिक बोलि भाषा, अघट्यक पुर्खनक गुन संकटम पर्टि जाइटा । जबसम थारु मौलिक बोलि संकटक जरक्वार छाम्हक नैभेटाब, मौलिक बोलि खटरक ढर्कम पला रहि । अब्ब डेखपरल, कुछ थारु बोलि भाषाक संकटक बाट अंग्राइ खोजल बा, अस्टह और ढ्यार फे हुइसेकठ ।

१) थारु नाट, सोँरि, बोलाइ: म्वार यिहिसे पहिल कलिखल बिचारम फे डान्चे अंग्रि ट डेखाइल रहु । यि चाक्कर ढर्टिम हरकोई आपनसे निब्बर डुब्बर जिव जिन्वार, किरा मकोरा, रुख्वा बरिख्वा आपनसे छोट जिउह आपन डैँह्या छाँहिसे मार्क सुखा डारठ । ओस्टहक मनैनमफे यि गुन लागठ । गाँउठाँउम डान्चे हुइल पुगल ढन्गर मनैनक लवाइखवाइ, बोलि बट्कोहि ओ और और चिजक फे नक्कल कर्ठ । यिहिह अन्ख्वार नैमानक परि । हरकिउ मनै आपनह डान्चे और जहनसे ढ्याँङ (उच्चवर्ग) डेखाइक लाग, हुइलसे फे आनि बानि सब बिह्रैठ ।

यिहासम कि थारु बोलि बेल्स छोर्क हमार जाटम फे आब आईसियोस्… गईसिओस् बोल्नालहर (ट्रेन्ड) आइ डटल बा । थारु नाट, सोँरि ट सब बडल गैल । बाबाह ड्याडीहुँ, डाईह मंमी (जेट नौनौ महिना आपन ढिँर्हिम बोकल), काका काकिह अंकल अन्टी, फुईफुफाह फुफु फुफाजु रहट रहट डमाडह ज्वाँईसाब हुँ । जट्रा मैगर मैया छाईडमाड शब्द मबा, ओट्रा गहिर मैया ज्वाँईसाबम मै नैभेटैठुँ । ओस्टहक काका काकिनसे जौन मेरिक लेँरराई सेक्जाईठ, उ मेरिक अंकल अन्टी शब्दसे मै लेँरराई नैसेक्ठु भलहि मनै एक्क हुईट ।

प्रकृतिविद् कठ, यि ढर्टिम जस्टक छ्याँक (मौसम) बड्लि ओसहक आपन जिउक ढलौट, रुपरंग बडलना चाहि । लड्यम भेँउरा जस्टक छट्कि ओस्टक टार मिलैलसे नाँकम पानी नैपैँठि ओ ओक्र ढारक सहारा लेलसे लग्घडुर हुइसेकि टब्बु मनैया भर किनार जरुर लाग जाइ । लड्यक पानी डख्खिनसे फे टिकरा घुमा डेम कबि ट घुम ट सेकि, टब्बु फे महाकर्रा परि । अब्बबिल्गल और जाटनक सोँरि, नाट लेना लहर (ट्रेन्ड) थारुम बहुट बा । यि थारु मौलिक बोलाई, थारु ठेट्बोलिक घ्याँङघा ढिरढिर डब्टि बा, के जानटा कब साँस अट्क ?

थारु पौराणिक उछलकुड कर्ना मेरमेरिक खेल आब हमार लर्का के जानटा । घोरबास्सा, छँुर , बाघ्या गोटि, कुइली डिडीह आब क्याण्डिक्रस, फ्रिफायर, पबजी ठाँउ लैसेकल । अघट्यक खेलम रहल उ मौलिक ज्ञान लर्कनम कसिक सर्ना हो ?

२) थारु बोलिक लिखाई शैलि: थारु बोलि भाषाम लिख्ना मनै अंग्रिक प्वाँघासे फे कम बाट, गन्लसे उ फे उबरजाई । थारु बाबु भैयान फे आब नेपाली, अंग्रेजी भाषाम लिख डट्रल । थारु बोलिम लिख्लसे के पह्रि, नेपाली अंग्रेजीम लिख्लसे ड्यास डुन्याक मनै पह्रि कठ, उ फे जट्टिक हो । ओइन्क ज्ञान साँक्किर पर्नाम्वार मटलब नैहो, स्याकट सम आपन आपन ज्ञान फेँक्डार कराईक चाहि । अब्ब, कम थारु लिखुइया रलसे फे थारु बोलिम लिख्ना मनैभर स्याकटसम निमाङ, थारु ठेट् शब्दखोज खोज ढारि । थारु मैगर बोलिह जन्गर बनाई, मौलिक शब्दक बख्खारि बाँन्हि ।

हुइना ट लिखाई ओ बोलाई एकडम सहज हुइक परठ । कह खोजल, बाट ओनैना ओ पह्रना मनैन लिरौसिसे बुझ्ना हुइक चाहि । ओहमार अब्बक थारु लिखाइक लिक्या हेर्लसे ढ्यार जसिन खसमेभ्रmा, नेम्ह्रा ओ पहुना शब्द ढ्यार बेल्सल बिल्गट । लिख्ना मनैन फे लिरौसि हुइना, हेरुया मनैनफे औँकट्यार नैलग्ना । अब्ब सबसे भारि कर्रा ट यि बा, थारु मौलिक, ठेट् शब्द लिख्लसे फे ओकरलाग नाट सिर्जल शब्दकोष हो ना ट कौनो मेरिक पुरा मापदण्ड पुगल ब्याकरण ।

ढ्यार डिन पाछ,मजाथारु खिस्सा टिनपट्या पह्र मिलल, डोहर्र््या टेहर््याक पहर्नु । मन भिट्टरसे झम्झमाईल, जिउक काँटा फुलगैल् । आपन अघट्यक पुर्खन झलझल्ह्यट ड्याखहस लागल । उ बट्कोहिम डेहखोजल गुन (सन्देस), अघट्यक पुर्खनक भोगाई एकडम सिपारसे लिखल बा । पहर्टि गैनु, कुछ शब्दम म्वार आँख अँटक गैल, गाँउक माझम…, महिन गिज्याइटा… । यि बाटमनम ढ्यार खेलैनु । हुइना ट खिस्सक कौनो भाषा नैरहठ कठ । बस, ओनैना मनैन छुँअ परल । लागल सुर्टाक बाट, हमार थारु मौलिक शब्दहऔर भाषा आपन डैँहा पट्या ओ छाँहि कसिक पौँह्राइटा ? माझक ठाँउम बिच्च, गिँज्याइटा क सटाहा खिँझ्याइटा वा चलाइटा लिख सेक्ना हुइ, टब्बु फे साइड पहर्ना मनैन सहज बनाइक लाग लिखुइया, यि शब्द नैरोज्ल फे हुइसेक्ठ ।

अब्ब थारु मौलिक शब्द, निमाङ, ठेट् शब्द खोज्ना अभियानम जुटल बाट । थारु शब्दकोष सिरजैनाम डटल बाट । किउ जे लिखि टे जिटि अभियान फे कहट, साइड हमारम लिखोट पोस्टा एकडम कम हुइलक ओर्से हुइ । ओहओर्से कुछ डिन, पाख, महिना, बर्खा लौसे लागि स्याकटसम थारु ठेट्, मौलिक बोलि खोज्क ढारि । मौलिक बोलि खोज्ना कहुँ डुर जाइक नैपरि,आपन घरम रहल बुडिबुवा, डाईबाबा, आजाआजि, काकि काका क सहारा लेलसे पुग्ना बिल्गठ । थारु बोलि भाषाक लाग कौनो पाठशाला जैना जरुरि नैडेख्ठु , आपन गाँउघरक पुर्खा ओ जो ढुरन्ढर ओ बुद्व्यार बाट । पहिल ओइन्क गुन ट सिखि ।

३) सिरजल शब्दकोष ओ ब्याकरणक कमि: थारु बुद्व्यार मनै आपन बलबौसासे थारु बोलि भाषाक शब्दकोष, ब्याकरण, स्कुल्ह्या किटाप ओ पाठ्यक्रम ट छपैल टब्बु फे छप्नासे पहिल थारु बोलि भाषिका क बुद्व्यार ओ जानकार मनैनसे ओट्रा ढ्यार सल्ला मस्यौरा ओ खोजबिन कम करल डेखाइठ । साइड ओक्र कारनसे हुइ, छापगैल पोस्टाह और भाषिकाक मनै आपनहस नैलाग ठुँइन । सबडिन चहना (महत्वपूर्ण) थारु भाषाक शब्दकोष, व्याकरण, पाठ्यक्रम जसिन किटाप लिखुइया फे डान्चे अइगर हुइलक ओर्से सक्कु थारु भाषिका क सल्लाम स्यौरालेक फेर्को लिख्नाकाम काँडो मानल डेखपर्ठ । थारु बोलिह मानक भाषा बनाईक परल कैख सुर्टा मनुइया लेखक जब शब्दकोष ओ ब्याकरण, पाठ्यक्रम छप्ल, ओह ब्यालासे आजसम बल कर्ट ओ औरक फे गँरखोड्ढि लगैट कलसे थारु मानक भाषा साइड आबसम निमझजाइठ कि ।

थारु बोलि भाषाक फट्वा अभिन क्वार (भर्जिन) बा । जहाँ हेर्बो चारुवर पर्टि डेखपरट । साइड ढ्यार पर्टि हुइलक ओर्से थारु बोलिम लिख्ना मनै आपन मनमौजि बियाबालर बुइट डेख परठ । जिहिन ज्या मनलागल, जस्टक मनलागल ओस्टक कलम चलैटि बाट । छिटल बिया बालरह सुसार, रेखडेख, खाड्मल, पानी नैचटर्लसे बालिकहा सप्रि । ओम्नह निमाङ बालिकम, खज्झर ओ नेम्ह्रा ढ्यार डेख परि । ओहमार आब छप्ना शब्दकोष, ब्याकरणह थारु भाषा मानक क मापदण्ड बनाक छपैना ओ पहिल छापस्याकल पोस्टाह फेर्को हेर्क सवर्ना ठाँउम सब जहनक सल्लालेक सपर्ना टाकि सब थारु भाषिकाहुकन आपन पोस्टा हो कैख मनम लागिन् ।

४) थारु गिटबाँसम, भ्वाज भट्यार, टरटिउहारम आइल बडलाव: थारु जाट खानपिन, भ्वाज भट्यार, मर्निकर्नि, गिटबाँस, नाँचखोर, डेउडुर्गा, पुजा आँटिम एकडम खन्गर बिल्गठ । थारु जाटम छ्ँयाक (मौसम) अन्सार ट गिटबाँस बा । कौनो छ्ँयाक सजना गिटक पाल्या ट कबु मैना । कबु डफ गिट गैना ट कबु ढमार गिट गाकमनह सन्टोख बनैना । ओस्टक, नाँचखोर फे मेरमेरिक बा । डिन नच्वाँ नाँच, बर्का नाँच, मुङग्रह्वा नाँच, सखिया, मघौटा, झुम्रा बहुट मेरिक । महा चम्पन्न लग्टिक थारु जाटक बोलि बैठाइ बा । थारुनक छन्डिक छन्डिक कला संस्कृति, पहिरन, गिट बाँस बा । थारुनक बर्किमार, गुर्बाबाक जर्मौटि, महाभारत, कान्हा कलिला सब थारु गिट बाँसम बा । ढ्यार विज्ञान ट थारुनक गिटबाँस ओ नाँचखोरम नुकल बा ।

सुर्टाक बाट, यि सब थारु गिटबाँस, नाँचखोर आब अघट्यक पुर्खनक खिस्साहस नाबन्जाए । गाँउम माँगर, बर्किमार, सजना, मैना, डफ, ढमार बोजाइ छोरडर्ल । बडलम भोजपुरी गिटक सिख्खाकर्क लाललाल ओँठ मोरे…गिटम पुट्ठा डुम्काइलग्ल ठँर्या बठ्न्याँव । घरपर्यार संघ बैठक ओनाई नैसेक जैना थारु गिट आइलागल । भ्वाजभट्यार, टरटिउहार फे थारु आब ढिरढिर और जाटिक चलन चलाई लग्ल । भ्वाजम राटभरभर गैना माँगरक सटाहा डिजे बाजा बँन्ढाई लग्ल । आपन चेलिन डेना निस्राउ, अग्रासन हेराई लागल । थारु गाँउम फे भाईटिका टिक लग्ल । भैलिपह्र लग्ल । और जाटवर्गक मजा चलनक छाँहि (प्रभाव) पर्ना मजा बाट हो, यम्न कौनो भेड नैहौ, टब्बु फे हमार आपन टरटिउहार, गिटबाँसह बिस्रैलसे थारु मौलिक शब्द फे नामेट हुइटि जाइ । जस्टक कि माघ लहाक डिउह्रार उँज्रा ओ पस्रा भरभर चाउर, न्वान, पिप्पर कहर्ना चलन ट लौव पिढि भुलाजाइ जे ?

५) लौब भेटाइल, खोजल शब्दह हलपट नैमन्ना: बोलि भाषा ट समय, कालखण्ड, गाँउठाँउ, रहनसहन, खानपिन, बोलि बट्कोहि, बोलाई ओ ओनाई अन्सार और पुस्टाहगुन डेहबेर डानडान्चे ठपठाप कर्टि फरक हुइटि जाइठ । हेर्लसे, थारु लिखाइम लौव शब्द खोज्ना ओ बेल्सना मनै एकडम कम डेखपर्ठ । हुइना ट थारु मौलिक शब्दके ढरम बखारि बन्लहसे फे बन्ना बा टब्बु आम्हिन सम यि कामम केक्रो जाँगरबौसा नैडेख परठो । ना ट यम्न सरकार ढ्यान डेहट, नाट थारु बुद्व्यार मनैचिल्वास डेखैठ । भक्खर सामाजिक सन्जालम लेखक शुशिल चौधरी लौव शब्द अबिष्कार अभियान कैख अंग्रेजीक लकडाउन ओ नेपालीम बन्दाबन्दीह थारुम लकबन्डी शब्द पहिल चो बेल्सल । असिक हेर्लसे अब्ब नेपालीभाषाम बन्दाबन्दी शब्द ढ्यार बेल्सल पागैल । एक घचिपाछ, लकबन्डी शब्दक लाग छरछह्यर पुरुवसे पच्छिँउसमक थारु बुद्व्यारन लग्ढार आपन–आपन बिचार ओ चिब्लि (सिकायत) लिखलग्ल । किउ यिहि डेसबन्ढ्या कल, किउबान्ह, किउ अरबन्हि फे कल, किउ गाँउबन्दी, ठाँउबन्दी फे लिख्ल । सामाजिक सन्जालम डेखाइल पर्गा एकडम छोट, खेल्वार करहस बिल्गल टब्बु फे बहस एकडम काम लग्ना हुइल । कमसे कम एकठो शब्दक ढ्यार (सामानार्थ शब्द) मौलिक थारु शब्द ट खोजगैल । जस्टक लकडाउन अंग्र्रेजी शब्दह बन्दाबन्दी कैख नेपालीम बेल्सटि जाइटा ओस्टक लकबन्डी फे ढ्यारजे लिख लग्हि ट लौव शब्दशब्द कोषम ठाँउ पाइसेकठ । लकबन्डी शब्दह मोहरा बनाक, पाछसे खोड्लसे ट अट्रा ढ्यार बाट आइठ, जब सक्कु सामाजामा कैख थारु जुट्ह्याला चलैलसे कसिक नैबनि थारु बोलि मानक ।

डेसबन्ढ्या, बान्ह, आरबान्ह, थारु मौलिक, ठेट निमाङ हो यम्नम्वार भेड नैहो । समय, परिस्थितिसे जर्मल लौव शब्द जस्ट लकबन्डीह शब्दकोषम ठाँउ डेना कि नाई ? ड्वासर उदाहरण गैल २०१८ सेप्टेम्बरम डुन्याभर्क शान्ति कर्ता एकमुठहोक, अंग्रेजीक पिस ओ बिल्डिङ्ग शब्दएक्कम सेँठाक पिस बिल्डिङ्ग लौव शब्द हारपरकोलिन, म्याकमिलन, क्याम्ब्रिज अंग्रेजी शब्दकोष लगायतम ढर्ल, आब उ लौव शब्दह अक्सफोर्ड अंग्रेजी शब्दकोषम ढारकलाग बाट उड्गरैटि बाट । १९औ सदीसे आजसमक डुन्याक स्थानीय शब्दकोष ओ ब्याकरणक इतिहास भेटाजाइठ । आज काल्हिक आधुनिक जमानाम आइटसम ओइन्क शब्दकोष महागड्डा ओ जन्गर डेखपर्ठिन् । डुन्याभरिक मनै ओह गड्डा शब्दकोष बेल्सठ । शेक्सपियर, प्लेटो, न्यूटन, चमस्की, ग्यालिलियो लगायट बहुटजे हजारौ लौव शब्द सिर्जैल ओ अप्नह बेल्सल । ओहओर्से, थारु बोलिक भाषाक शब्दकोष ओ ब्याकरण बनाइबेर लौव शब्दक लागपुरुवसे पच्छिँउसम हिरगरसे जुट्ह्याला बलाइकपर्ना हुइस्याकठ ।

६) बैठाइ सराइ: अघट्यक पुर्खा ओ अप्नह बन्वा बन्टरी फाँरफाँर खुँटा गारट । गिन्वर बग्गर, घँस्खन्ड्रि, बुस्ह्याला, सुबर्वा ओ पसपौह्वा बान्हक लाग किल्ला ठोकठ । कैयो पुस्टा ओह जग्गाम पला रहठ । घरफुटलसे फे सबभाई ओह जग्गा बाँटख घरौरि बनाइठ । असिक हेर्लसे हमार पुर्खन सड्डभर आपन डाडुभैया, नाटपाट, गैगोट्यारक लग्घ मिलजुलक रल । टरटिउहार, मर्निकर्नि, नाँचखोरम राहरंगिट कर्ल । औरक बोलि भाषा, चालचलन, लवाइ खवाइसे सड्ड डुर रल । ओइन्क बोलि भाषा ओ रहन सहनम कौनो मेरिक और जाटक छाँहि नैपर्लिन ।

अब्ब डेख परल लहर, ओइन पुर्खनक फाँरल घरेरि साँक्किर लाग लग्लिन । भाइभाइन्क बिच्चम टकरपकर हुइलग्लिन । आपन लर्काबच्चन टावन पह्राइकलाग टैछोरमैछोर करलग्ल । यि सबबाटसे थारु जाटफे बजह्या बन लग्ल । बजारम घरघरेरि, पक्कि मकान उठाइ लग्ल । बजहर््या मनैनसंघ घुलमिल, पर्वाटि बोलि भाषाह सझ्या बनाडर्ल । आपन लर्काबच्चन फे औरक बोलिमबोल लग्ल ओ सिखाइ लग्ल । घरम अघट्यक पुर्खा ओ ढिरढिर बिट्टि जाइठ, मौलिक बोलि बेल्सुइया बिठा ओरैटि जाइट । आपन नाट्या नटिन्याहुकन आपन मौलिक बोलि सट्बे नैकर्ल । यि बाटसे फे थारु मौलिक बोलि संकटम पर्टि बा ।

७) और जाटपाटसे भ्वाज कराइ: पहिलक अग्वान, भ्वाज काजक लाग आपन जाटपाटम सोँरि नमाइठ ओ बाटचिट चलाइठ । स्याकटसम जाटमिलाक पक्का पोर्हि करठँ । अघट्क पुर्खन, आपन जाटम भ्वाजकर्लसे लर्का मजा हुइहि, कहुँखज्झर, ठेँम्नार नाहोइ कैख सोँचठ । घरम डाडु मुँगैलसे भौजिह डेवरवक पिठिम पर्छट । घरक गँरढुर्या ओरागैलसे, बाहिरक थारु मनैन भ्वाँर पँेलाइठ, टाकि घरक लर्का हेलहाना कर्वा पाए । और बाट, बाबा नैरलसे डाईहुक्र लर्कक डुख हुइहिस कैख आपनसंघ गोन्या लगालगा फे लैजाइठ । आपन जाटभिट्टर सटाहापटाहा करठ ।

यि सबथारु रिटभाँट एकमेरिक बैज्ञानिक रह । आजकाल, लौरा लवन्डिहुकन छुट बाटिन् चाह जिहिनसे भ्वाज करै । ओहमार अब्ब, हेर्लसे थारु मनै और जाटिक जन्नि लेना ओ थारु लवण्डिन फे और जाटम उर्हर उर्हर जैना लहर ढ्यार बा । घरम पर्वट्न्या पटोइह्या अइटिकि जरमना लर्का ट पर्वाटि बोलि जोसिखि, टब्बु फे घरक अघट्यक बुडिबुवा फे अँटक अँटकहुइलसे फे पटोइह्यासे पर्वाटि बोल डटल बाट । यि बाटसे हमार पुर्खानक बोलि नट्या नटिन्यासम पुग नैसेक्ठो ।

जबकि उ बोलि बेल्सुइया मनै ओराजैठ, टब उ भाषा अपन्ह मुजाइठ । मुअल बोलि भाषाक खोजबिन ओ पह्राइभर हुइस्याकट । असिक बुझबेर, मानव इतिहासम ढ्यार बोलिभाषा नामेट होगैल, कौनोमेरिक नामोनिसान नैबिल्गठ । असिक, बोलिभाषाम आइल बडलाब एकडम सहज डेखपरठ, सबजे आपन आपन सुम्रीम रहिजैठ, बोलि कब बडलट पटैनैचलठ । अब्बक मौलिक बोलि बडलाव क लहर हेर्लसे थारु बोलि बोलुइया पर्वाटि बोल लग्ल, पर्वाटि बोलुइया अंग्रेजी । ओहबाटसे, आजथारु मौलिक बोलि फे संकटम पर्टि बा । मौलिक बोलि छोरछोर औरक बोलि बेल्सल लहर हेर्क सन २१०० सम ५० से ९० प्रतिशत मौलिक बोलि विलाजाइ कना एकठो अध्ययनसे लख कट्ल बाट ।

ओह ओर्से बिल्लैटि गैल मौलिक भाषाह बचाइक लाग, कमबोलि बेल्सल भाषाम अक्षर चिन्हैना ओ पह्रैना कार्यक्रम फे ड्यासम चलल बा । डुन्या भरिक आदिबासी भाषिक समुदायह बचाइक लाग ड्यासम हिरगर कानुन फे बनाइल डेखपरठ । आयोग, प्रतिष्ठान, गुठी फे गठन हुइल बिल्गठ । अब्ब, स्थानीय ओ प्रदेश सरकारह फे भाषा,कला संस्कृति बचाइना जुम्मेडारि संविधानम लिखगैल बा ।

थारु बोलि भाषा मुस्किलम (संकट) पर्ना ढ्यार बाट हुइस्याकठ । उप्पर अंग्रयाइल बाटह सबजे आपन–आपन घरमसे थारु मौलिक, ठेट शब्द खोज्ना ओ बचैना अभियान चलाइ । आपनआपन गाँउघरक पुर्खनक गुनसिखि । अघट्यक बाट बट्कोहि ओनाइ ओ उहिन कागडम लिखि । थारु मौलिक बोलिह ख्याज कौनो पाठशाला, थारु भाषा विज्ञान ढ्यार पह्र नैपरि । बस,आपन पुर्खनक भोगाइ, ओइन्क बोलिह लिखोटम उटारि, अप्नक घरसे भारि थारु बोलि भाषाक विश्वबिद्यालय कहुँअन्ट हुइ नैसेकि । बाकि थारु बोलि भाषाह थारु मानक भाषा बनाइक लाग खाँचा पर्ना, शब्द मिलामिला एकठाँउ ढर्ना, केरैना, फट्कना, बनाइल मापदण्ड अन्सार शब्दकोष, व्याकरण बनैना कामक जुम्मा थारु बुद्व्यार मनैनह (प्राविधिक) जिम्मा लगाइ । बल डेखैना ब्याला यिह हो, आपन बल जिननुकाइ, थारु मानक भाषा बनाइक लाग सबजे जिउछ्वार बल लगाइ ।

(लेखक अग्रेजी साहित्य, स्वर विज्ञान ओ ध्वनी विज्ञानम स्नातकोत्तर कर्ल बाट ।)

सम्बन्धित लेख

पुरुवसे पच्छिँउसम एक्क थारु मानक भाषा सझ्या कसिक बनाइ सेक्जाइ ?

जनाअवजको टिप्पणीहरू