ठकौनी

“आज त गोचालीक ठकौनी खाए आइट थाहा बात कि नाइ ?”

“के कहल जे ?” आश्चर्य प्रकट कर्टि ।

“टुहार बाबा पटोइह्या खोजसेक्ल टुहार लाग । महि जिता खोज्ना जिम्मा देल बाट । आब मै जिता ख्वाज जाइटु । घुस्रा गाउँ टुहार डुम्चन्र्या दिदीकठे ।”

“ठकौनी कलक का हो त गोचाली ?”

“का हुइ भ्वाज कर्नासे आघ दुल्हिक घरसे दुल्हक घर छाइ देलक पक्कापक्की कर्ना एकठो चलन हो । आज टुहार हुइना सस्सारिक गाउँक कालिमाटीसे ठकौनी खाए टुहार घर आइट । आज त टुहिन आफन हुइना ससुर्वाह ढ्वाग लागि परि ।” बन्टह्वा कहल ।

“मै ट भर्खर कक्षा–४ म पहर्ठु । हमार मस्टर्वा कहटह छोट उमेरम भ्वाजबिया करक निहुइट । लर्का उमेरम भ्वाज कर्लसे पुलिस पक्रठ कति ।”

इ बात मै निजन्ठु, गोचाली । पैल्ह म्वा फे इत्रिमिटि छोटम ठकौनी खाक भोज कैडेल । अहमिन फे हम्र जिन्गी चलैल बाटी । टुहार फे ठकौनी खाए अइटी बाट च्याटचुट रहहो, लाललाल नाक सफाचट परहो ना । कति बन्टह्वा घुस्राओहर नम्गरल ।

जब इ बात सुनल खन्टुराम । ओकर मनम आँधि हुरी बौखा चललग्लिस् । सारा संसार घुमसक लग्लिस् । ठकौनी, भ्वाज, ओहो ! कसिन डाई बाबा दुई दुईठो दादुन दिदी रटि रटि । काजे म्वार ठकौनी खैना ? यी बात ट सरासर गलत हो । मै ट भर्खर १० वर्षक हुइनु । बन्टह्वा अबश्य ठागल हुइही । दुदुठो दादु दिदीनके भ्वाज कर्ना हुइल बाट । सायद दादु या दिदिक लाग हुई । मही खिझ्वाइक लाग कहल हुई ।

खन्टुराम गाउँक लर्कनसँग ख्याल चल्गिल । उहि विश्वास निहुइलिस् कि म्वार लाग ठकौनी खाइट कना । विश्वास फे कसिक करी ऊ अबोध बलुखा रह । निश्छल पवित्र चङ्गासक मन रलहिस् । दगुर्टि खोल्ह्वाओहर लागल । रै देबिराम चोल जाइ खोल्ह्वाओहर ।

“चोल्लचोल आब मै चप्पल घाल्लिउँ ट, एघचिक अस्यालाग ट ।” बस दुनुजन डौरटी खोल्ह्वाओहर चलगैल । खन्टुरामक मनम बन्टह्वोक बात उकुसमुकुस हुइल रलहिस् । आफन मन मिल्ना संघर्या देबिरामसे– “यार देबी बन्टह्वा त टुहार भ्वाज कर्ना कैक कालिमाटीसे ठकौनी खाए आइट कल । मही ट कसिन कसिन लागटा । ठकौनी छुटी लर्कनके आघ खैठ का ?”

“खै ट असिन बात महि थाहा निहो । पोहोर हमार बर्का दिदी प्याउटीक ठकौनी खैल । रहरपुर गाउँक लौरासे असौ फागुनम भ्वाज कर्ना बाटिन् । छुटि बरा त मै नैजन्ठु । काखर कि हमार त सबसे बर जो दिदी प्याउटि हो ।”

खोल्होम लहैटी दुनुजन बालुम ल्वाटट । मानौ दुईजहनके मित्रता घनिष्ठ बटिन् । देबिराम हाठले बालुम खन्टुराम ओ देबिराम ल्याखल । पानीक छल्का आइल उ नाउ मेटादेहल हुक्र मु हेरिक हेरा कर्ल । तर हुकनक मित्रता मन जो मेटाइ सेक्ना तागत पानीके निरलहिस् । हुक्र लहैटी रलह । ओह व्यालाम गाउँक ढेङ्ग्वा गोरुन पानी पिवाए आनल ।

“हेरो हेरो सारेन ! ज्वान ज्वान हुइल जिही नङ्ट लहैटी रही । भुटुङ्नी चरङ्गा हुइलक पट्ट निपैठो रै बिन लाजक ।”

हिहि… कर्टि दुनुजन डौरटी आफन झुल्वा घाल ढिक्कोम जिठ । झटरपटर झुल्वा घल्ठ । घर ओहर नम्गर्ठ ।

घर पुगलम खन्टुराम आफन घरम दु–चार ठो किसनोन जुटल द्याखट ।

टर्नान काका– “ओहो ! लौव दुल्हाफे आपुगल ।”

मङ्ग्रा– “ह त नि आज खन्टुराम भइयक ठकौनी खैना कैक यहर टयारीम जुटल बाटी ।”

“धत् निहुइटिक बात ।” खन्टुराम अविश्वास व्यक्त करल ।

कुइक्याहन बाज्या– “का धत् कहटो । बुरचोडिक काल्ह परौ त जन्नीक गोन्यक बाफ लागि ट बल्ल थाहा पैबो ।”

खन्टुराम सरासर भित्तर गिल । आफन डाइसे पुछल । “डाई म्वार ठकौनी खाइटो ।”

“हा, ट्वार बाबा कालिमाटी गाउँ गिल रलह । बस, बात बातम टुही छाई डेना बाचा कबल हुइलिन् काहु । गुरुवा मनै सबजहनके पट्यार उ घरक फे छाई दे ढर्ल काहु । का कर्टे ट छावा ? एक ताल त भ्वाज सबजहन करहि परठ । ओह ट ठकौनी खाए आइट ।”

खन्टुरामह आब ठकौनी आफन लाग खाइट कना पक्का हो बुझल् । ओठेसे ओकर अुनुहारके रङ उर्गिलिस् । रुनछुन मु बनालेहल । पिलपिल आँस गिर लग्लिस् ।

“चुपा रो छावा,नारो र ट्वार भ्वाज आब्बेहे कर्ना निहो । आज ट ठकौनीकेल खैना हो ।”

“मै ट पहर्टि बाटु, डाई । म्वार भविष्य बिगर जाई । असिन काम र्वाक परल । मही सबजन खिझैहि कटि सुकसुक रुइटि डिउह्रार कोन्टिम गिल ।” रुइट रुइट ओकर आँखि लाल होगिलिस् । घरम सारा गाउँक ओहरदोहर मच्चल रलहिन् । कोन्टिम रुइटि रहल खन्टुराम सुटुक्क घरमसे निक्रट । दुर खेत्वा ओहर जाइठ । बैशाखके महिना ढिरढिर सन्झ्या हुइटि जाइट । जब रात पर लागठ तब घर जाउँ कि निजाउ ? कहाँ जाउ ? काहा सुरक्षित हुइम् ? ऊ ठकौनिक कार्यक्रमम सामेल निहुइना निर्णय करठ । करिब आठ बजे ओहर घरक पाछ बाँसक बखारीम नुकट । पाछ डर लग्ठिस् । रातिक दस बजे ओहर गोरुनके गोठ्वाम नुक जाइठ ।

यहर घरम कालिमाटिक गाउँ थारु मनै दुल्हिक बाबा लगायत गाउँके सारा मनै जुटल रठ । खानपिन सुरु हुइठिन् । ढ्वाग सलाम सुरु हुइ ब्याला दुल्हाके खोजि हुइठिन् । खन्टुरामक डाई कोन्टिम डुग्गी बार्क ख्वाज लग्ठिन् । नैभेटाक सारा उपस्थित मनै चक्वा जिठ । सबजन दुल्हा काहा गिल ? कहोर गिल ? कैक कुई लाइट बार्क कुइ डुग्गीले ख्वाज निक्रठ । विचरा ! खन्टुराम, ख्वाज आइट देख्ख चुुप्पसे गोठ्वा ओहर नुक जाइठ ।

उ घर परिवार डाइबाबा गाउँक बुज्रुक सक्कुजहनसे प्रताडित रह । खन्टुरामक मनमा चैन निरलहिस् । उ गोठ्वाम ग्वार्या बर्धक ओल्टार सुट जाइठ । गोठोक ड्वारिठे रलक काल्या बर्धाह लठ्ठीले खोड्ख बैठल बर्धह उठाइट । ताकि ख्वाज आइलम नाद्याखट । उ दिन खन्टुरामक संघर्या ग्वार्या ओ काल्या बर्धा हुइलिस् । ख्वाजट ख्वाजट १२ बज्गिलिन् । दुल्हा खन्टुरामह नै भेटैल । खन्टुराम ग्वार्या बर्धक आड लेक सुटल तर निंद निअइलिस् । लड्या बहसक आँखिक आँस बहलिस् । रुइट रुइट सिरानी बनैलक हाठक बौह्ला भिजगिलिस् । खन्टुराम गोठ्वामफे सुरक्षित निद्याखल । उ चुटुर पुटुर उठ्ख गाउँक दख्खिन् ओहर लागल । सबसे दख्खिन् ओर्गान मामक घर रलहिन् । ओह बरस ओर्गान बान्या घर बनाइटलह । बन्टि रलक लौव घरक क्वाठम खट्याम सुटल रठ, उ घरक ।

“दादु दादु”

“के हो ?”

“मै हुँ दादु ।”

“अट्रा रात काहा अइले रै ।”

बुँदुर बुँदुर आँस गिरैटी, “म्वार ठकौनी खाइट ओहमार भागल बाटु दादु । मै भ्वाज नैकरम ।” सायद खन्टुरामके रुनछुन अनुहार देख्ख हुइहिस् । सुकरामह दया लग्लिस् ।

“टैँ सुट ट्वार घरम का का कर्ट मै ह्यार जाइटु । कुहु नाजाइस् । अट्रा जुन भूत डुरुइठ ।”
“नाइ दादु नाजा आब टैँ जैबे त जनादेबे ।”

“टैँ नाडरा ट्वार बारेम कुछ निकहम । बरु मै डप्काख अइम । बरु टै सुट्रो ।”

विचरा खन्टुरामह एकमन डर लग्ठिस् । १० वर्षक लर्का काहा जाइ चिमचाम सुटट् । सुकराम खन्टुरामक घर ओहर जाइठ । ओहर घरम जाँड डारु ओ सुरिक सिकारक सँग घिच भिरल रठ । खानपिनके भोज चलल रठिन् ।

“दुल्हा त निभेटागिल भदै दुल्हक सटाहा काम चलाइक लाग बर्का डाडुक छावा दिब्वाह स्यावा ढ्वाग लगाक बिधि प्रक्रिया कर्लि ।” गुरुवा कहल ।

“यी टुह्र गलत कर्लो फुफा । अत्रमत्र लर्कक ठकौनी खैना ठिक निहो । बिचरा ! उ काहा बा । टुह्र आफन छावाह ख्वाजक छोर्क खुब मजासे जाड डारुम मस्टि करो । अत्रा बुह्राइल उमेरम असिन काम कर्ना टुहन लाज लाग्टा कि नाई ? भैया मुअफे स्याकट ।” इ बात सुन्टिकि खन्टुरामक डाईक छटपटाइ लग्ठिन् ।

“मै छुट्की छावक ठकौनी निखैना त कल रहु । बरु बाह्रल पौह्रल छाइछावाबाट हुकनक कर्माना जोरि कनु भतिज्वा ट्वार जार्या फुफा काहाँ मानल । ओत्रमत्र लर्का काहाँ गिल हुई ?” म्वार छावा कति चुल्ही रुइ लग्लि ।

“हेरो मै त असिन काम करटो कना थाहा फे निरह ।”

अत्रा कैख ऊ बगालमसे सुकराम आफन घर ओहर आइठ । खन्टुराम सुटल रहठ ।

“ रै निन्दागिले ।”

“ नाइ दादु ।”

“मै ट्वार डाइबाबन डप्काक आरनु । म्वारठे बा कैक नैकनु । चामचिम सुट्रो । टुवार सटाहा टुवार ठुलक छावा दिब्वाह स्यावा ढ्वाग लगैल काहु ।”

डुनुजन सुट्ल । खन्टुरामह रातभर निन निअइलिस् । अनेक निदैना प्रयास करल निंद निअइलिस् । एकचोट्टे भोङ्गला बिहान हुइलक पत्त निपाइल ।