बाध्यताके सिकार

पात्र हुक्र :
डिलसिंह : जिम्डर्वा
बिस्न्या : कमैया( डिलसिंहके पुरान कमैया )
चुल्ही : बिस्नेक जन्नी
भुन्टी : विस्नेक छाई
रामु : बिस्नेक छावा
स्थान : बिस्नेक गाउँ ओ चौभानके आसपास
दृश्य –१
(बिस्नेक अङ्गनाम बैठ्ख मोछ पक्ला जिम्डरवा डिलसिंह आफन पुरान कमैयसे बटैया खेट्वा ओ काम कर्ना भुन्टिक बारेम बट्वोइटा )
बिस्नया : रि भुन्टिक डाई ! जिम्डर्वा आइल बटा पानी त आन्दे ।
चुल्ही : (पानी पिख) रै बिस्न्या असौ काम कर्ना छाई डेबे काहु तब बटैया खेट्वा पैबे । एकठो डेल रलहे पोहर सल्वा भ्वाज कैडेले । ट्वार छोट्की छाई काम जुकुर होराखल ओह छाई दिहिस् त होजाई ।
बिस्न्या : (खबु मनके स्वाचट ) छुटकी छावा भर्खर तिन वर्षक हुइल छोेट्की छाई पाँचम पह्रठ । पहर्ना छाईह कसिक पठैना हो, जिम्ड्र्वा ।
डिलसिंह : (पाकल मोछ मुछर्टि ) छाइन पह्रैना काम निकर्ना हो दुई चार अक्षर चिन स्याकल और घर जिना जात । म्वार घर भात भन्सक काम सिखी । टोर मल्किन्याफे बुह्रा स्याकल । कि कसिन ?
भुन्टी : (भुन्टी अङ्गना बाह्र व्यला यी सब बात सुन्टी रहठ ) बाबा मही जिम्डरोक घर जिन पठा मै पहर्टी बाटु । नयाँगाउँक सीता दिदी पहर्ख मस्टर्न्या बनल बा । हमार शेर्या मस्टर्वा फे कहटह छाइनफे पहर्ख यी समाजके लाग कुछ सेवा कर सेक्ठ । समाज विकास फे कर सेक्ठ । (सारा वृतान्त एक्क सासम बट्वाइट )
बिस्न्या : (निसा हुइटी ) जिम्डर्वा छाई ओसिक कहटा मै कसिक करु ।
रामु : (जिब लरबरैटि ) बाबा ! बाबा ! म्वार लाग झ्वाला किन्दिस् ना । मै फेन पलजिम ।
डिलसिंह : ( लाल लाल ट्यारा डेखैटी, पाकल म्वाछ मसर्टि ) मै कुछ नै जन्ठु काम करुइया डेबे त खेट्वा अध्या डेबु, नै त खैरी गाउँक गौट्याहान बर्का मागटह म्वार कुछ आपत्ति निहो । म्वार पुरान कमैया हुइस् कैख मात्र ट्वारठे अइलक हुइटु । पाछ पश्टाइ परि । –(डलबल डलबल भुर हिलैटी चलजाइट )
दृश्य –२
(समय बलवान बा, यिही कुइ फे र्वाक निसेक्जाइठ । यह क्रमम समय बिट्टी जाइठ । खेतिपाटिक दिन आइ लागठ । बिस्नेक खेट्वक कुछ ठरठेकान निहुइस् । खुब गहिर चिन्ताम परलसक चिन्तित देखजाइटा बिस्न्या । अन्तम भुन्टीह जिम्डरोक घर पठैना विचार करठ । साहीजुन रहठ )
बिस्न्या : (हाक पर्टि ) रि भुन्टिक डाई रि… भुन्टिक डाई ! काहाँ गिल यी जन्नी मुर्घी चिङ्गना फे निकरैल हो । घारिम गोरु फे नैबहन्ल हो ।
चुल्ही : ( भित्ररसे खनमन खनमन भाडा पर्टि ) का कहटो याहाँ सस्ता ढन्धा बा यी मनैनके । भान्सावान्सा निकर्ल हु । एकदमसे ट्याउ ट्याउ हाक परही । का कर्रा पर्ठिन कठु यी गेब्दा थारुक फे ।
बिस्न्या : यहाँ त आ छाई काहा बा । आज सर सल्ला कर्ना कहटु । ओसेहे रिसैठे रि भेभ्ली ।
(चुल्ही भित्ररसे निक्रठ , छाई फे घट्वासे अइठिस्, अप्न घारिम गोरु कर्याइठ )
बिस्न्या : सबजन बैठो । रामु काहाँ गिल ?
रामु : (पाछसे आफन बाबक कन्ढ्या पकर्ख )बाबा ! बाबा ! म्वार लाग फुल्टिङ किन्दिहिस् ना । मै फे पलजिम ।
बिस्न्या : आप खेति पाटिक दिन आइ लागल हर बर्दा पलि बाट । खेट्वक कुछ ठरठेकान निहो । मजुरी कैक केल खैना पुगैना फे मुश्किल परठ । छाईह लल्टेर्वा जिम्डरोकठे काम मर पठाडी कहटु । बरु रामुह मजासे पहै्रबी काहु । कि कसिक कर्ना हो, भुन्टिक डाई ।
चुल्ही : काजुन त गरिबके घरम जरम पाख जस्त गति ओस्त मति त कर परल काहु ।
भुन्टी : (विरोध जनैटी ) नाइ मै पहर्टी बाटु काम कर नैजैम । म्वार पह्राइ छुट्जाई ।
बिस्न्या : (सम्झैटी ) का कर्बे त छाई हम्र काम कैख खैना मनै टोही पह्रैना मन रति रति फेन हम्र बाध्य बाटी । अढ्या पढ्या नालगाइटसम मुहम मार निलागठ ।
भुन्टी : काम कर्ना जात, पृथीपाल कैख त हम्र बाध्यताके शिकार हुइल बाटी । आफन इच्छ, चाहना, रहर दबाख आनक दास बन्ठी । ओह कैख हुक्र हमार गरिबिक फाइदा उठाक मिहेनतके फाइदा उठाख दबाई खोज्ठ । अनुचित फाइदा उठैठ । कत्रा विद्वान बन्ना, दार्शनिक बन्ना, डाक्टर, इन्जिनियर बन्ना, शिक्षक बन्ना मनैन कमलह्रर्या कमैया बनाख आफन पिजराम ठुन्ल बाट ।
चुल्ही : (सम्झैटी) का कना हो त छाई ट्वार दिदीह काम कर पठाख टोही पह्रैटी रलही आप ट्वार दिदीक भ्वाज होगिलिस् । तैँ निमन्बे त कसिक गुजर कर्बी । जिन रो बा, भात खाख सुट जा । ट्वार बाबासे फेन्से सल्ला कर्बी त ।
(बेरी ओरि खाख सबजन सुट्ठ । बुह्रर्या बुह्रोनके निंद निपरठुइन् )
चुल्ही : रामुक बाबा,निंदा गिलो ।
बिस्न्या : आज निंद निपर्ठो रि, छाइक बातले ।
चुल्ही : छाइक बातफे त ठिक हो कनासक लागल । पैल्ह बर्कि छाइहफे पह्राइ निपैली । विचारी सारीसार कमलह्रया लाग्खन आधा जिन्गी बिट्लिस् । भ्वाज कर्ना जुकुर हुइल त बल्ल त मलिक्वा घर आइ देहेल ।
बिस्न्या : छाईक बात त मनासिब बा । भर्खर बर्की छाइक भ्वाज बिआ कर्ली । दानदान रिन फे लागल बा । कसिक टिर्ना हो । अक्कहले कमाही । खेट्वा निपैलसे कसिक कर्ना हो । यी भगुन्वाफे गरिबन दुख देहट । ज्याला मजुरीफे मजासे निपाजाइठ ।
चुल्ही : ओहफे काल्ह जिम्दरोकठे जैहो त ।
दृश्य –३
(भिन्सार छाई बाबा चौभानओहर लग्ठ । बिस्न्या ओ भुन्टी करिब आठ नौ बजेओहर डिलसिंहके घरम पुग्ठ । )
बिस्न्या : नमस्कार जिम्दर्वा ।
डिलसिंह : नमस्कार नमस्कार ! आज कहोरसे डगर भुलैले रै बिस्न्या ।
बिस्न्या : का कना हो मलिक्वा अप्नेकठे नाआख काहाँ जिना हो काम कर्ना मनै कल रलहो ओह कैक सल्ला कर आइल बाटु ।
डिलसिंह : (हस्टी पाकल म्वाछ मुसर्टी ) पैल्हे त कल रनहु काम कर्ना छाई डे कैख नै मन्ले कानम भर्खर घाम लागल रै बिस्न्या । सक्कु खेट्वा खैरी गाउँ गौटह्वाह देसेक्नु । ओकर छाई मल्किन्यकसँग काठमाडौँ गइस्याकल ।
बिस्न्या : (बिन्टी कर्टी) ओसिक जिन कहो जिम्दर्वा दानवानचे त मिलादेह परल । यिहीसे पैल्ह म्वार बर्की छाई हजुरके धेर सेवा करल ।
डिलसिंह : ठिक बा, तैँ म्वार पुरान कमैयाफे हुइस् । टोही एक बिघा तिल्किन्ह्या देबु । म्वार छाईह फे सहयोग करुइया एकठो चाहाल बाटिस् ,काठमाडौँम । आजसे भुन्टी यह बैसी ।
बिस्न्या : बनी हजुर ।
भुन्टी : (लल्टेर्वा जिम्दरोह डरा डरा पुछठ । ) म्वार पहर्ना बहुट इच्छा बा । पह्र मिली कि नाई ।
डिलसिंह : काम कर्ना मनै तै पहर्बे कि काम कर्बे रि ! फुर्सद हुइलम म्वार छाइसे सिखस्
भुन्टी : (अन्धार मु लगाइठ ।)
डिलसिंह : बिस्न्या अखिस अइना शनिच्रक धान कुटादेह आइस् ।
बिस्न्या : हुइट हजुर ।
(बिस्न्या भारी मन कराख आफन छाईह छोर्क घरओहर परगा दारठ । भुन्टीफे आफन पहर्ना चाहना दबाख दासी जीवन बिटैना बाध्य बन पर्थिस् ।)
पर्दा गिरठ ।
वीरेन्द्रनगर २ लौवस्ता,सुर्खेत ।
