छुवाछुतमुक्त मुलुक घोषणा कागतमे सीमित

चैत ९, डोटी । सरकारसे छुवाछुतमुक्त मुलुक घोषणा करलेसेफे व्यवहारमे कार्यान्वयन हुई नइसेकल दलित समुदायसे गुनासो करले बटै । डोटीके सायल गाउँपालिका–१ के वीरवहादुर सार्की दलित समुदायउप्पर अब्बेफे जातीय छुवाछुत हुइना करल बटैठै ।
चिया पसलमे चिया खैलेसे गिलास धुई पर्ना अवस्था रहल उहाँ बटैलै । ‘जातीय छुवाछुत अन्त्य हुइल घोषणा करल बा, मने हमार उप्पर अब्बेफे सार्वजनिक स्थलमे छुवाछुत हुइना करल बा,’ उहाँ कहलै ।
वीरबहादुरके बाटमे सही ठप्टी स्थानीय जमुनादेवी भुल कहठी, ‘कानुनमे छुवाछुत अन्त्य हुइल कहठै मनै हमार लाग परली बा ।’ उहाँ दलितहुकनहे अवसरसेफे वञ्चित करल बटैली । उहाँ ठप्ठी ‘गाउँमे कौनो समूह संस्थामे डेखैना केल दलितके प्रतिनिधि रख्ठै मनै भूमिका कुछ फे नइहुई ।’
जातीय छुवाछुत अन्त्य कैना गाउँपालिका ओ और सरोकारवाला निकायसे प्रभावकारी कदम चाले पर्ना बटैठै स्थानीय बलवीर भुल । ‘दलित समुदायके अगुवाहुकनहे समेत सार्वजनिक स्थलमे छुवाछुत करजाइठ,’ बलवीर कहठै, ‘जातीय छुवाछुत सम्बन्धी चेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन करके छुवाछुतमुक्त वडा घोषणा करे परठ ।’
स्थानीय माता सार्की अपने दलित हुइल कारण गैरदलितसे मजदुरी कैनाफे नइडेना करल गुनासो करठी । ‘गाउँमे हुइना विकास निर्माणके योजना ठेक्कामे डेठै, हम्रे काम करेफे नइपैठी,’ माता कहठी, ‘हम्रे जबफे हेपल बाटी ।’ विद्यालयमे बालबालिकाहुकनबीच अब्बे फे जातीय विभेद हुइना करल उहाँक कहाई बा ।
दलित–दलितबीचमेफे छुवाछुत रहल स्थानीय कटे भुल बटैठै । ‘हम्रे दलितहुकनबीचमेफे एकसे छुवल दुसरहे नइचल्न अवस्था बा, गैरदलितके केल बाट ।’ उहाँ दलित–दलितबीचके छुवाछुत डेखाके गैरदलितहुक्रेफे बहाना बनैना करल बटैठै । उहाँ दलित अगुवाहुक्रे अपने समुदायमेफे विभेद कैना करल बटैली ।
कोई सार्वजनिक स्थलमे जातीय छुवाछुत करलेसे कानुनी कारबाहीमे जाई पर्ना बटैठै सायल गाउँपालिका–३ के वडाध्यक्ष गोरखवहादुर सार्की । ‘जातीय छुवाछुत गम्भीर अपराध हो, हम्रे यी अपराध सहिके बैठे नइपरल,’ मुलुक कम्युनिकेशन प्रालिसे आयोजना करल ‘दलित समुदाय ओ जनप्रतिनिधिबीचके अन्तरक्रिया’ कार्यक्रममे बोल्टी उहाँ कहलै, ‘जबसम हम्रे सहिके बैठठीं, तबसम छुवाछुत रहि ।’ सायल गाउँपालिकाके प्रवक्ता समेत रहल वडाध्यक्ष सार्की अपने दलित समुदायके व्यक्ति रहल ओरसे छुवाछुत विरुद्ध सक्रिय रहिके लैगिल बटैलै ।
जातीय छुवाछुत न्यून करेक लाग गाउँपालिकासे अभियान चलैना गाउँपालिकाके उपाध्यक्ष विष्णा सिंह बटैली । उहाँ दलित महिला अभिन पाछे परल कारण ओइनके सीप ओ क्षमता विकासके लाग कार्यक्रम सञ्चालन कैना बटैली ।
