थारु राष्ट्रिय दैनिक
भाषा, संस्कृति ओ समाचारमूलक पत्रिका
[ थारु सम्बत २३ बैशाख २६४८, अत्वार ]
[ वि.सं २३ बैशाख २०८१, आईतवार ]
[ 05 May 2024, Sunday ]

लैङिक समानतक सवाल

पहुरा | १३ माघ २०७७, मंगलवार
लैङिक समानतक सवाल

खै का लिखु, लिख्ना बरा ढ्यार शब्द मनम गुञ्जटी रहठ् । लिखबेर कहाँसे शुरु करुँ कैक उर्वा डर्ना कर्रा परठ् । उँर्वा डर्बो जुन बुट्टा भर्ना कर्रा परठ् । असिन मनैन कसिक कना हो जंग्रार बा कैक । जंग्रार साहित्यिक बखेरीक समिति बनाइ ब्याला जुन महि फे सडस्या बना डेल । जंग्रार गठन हुइलक १० वर्षक दौरानम महि उपाध्यक्ष फे बनैल संघरियन । जसिक टसिक लाजभाज हुइलसेफे बलकैक जाँगर ट डेखाइ परी कैक सोच्नु । व एकठो किताब ट जसिकफे लिख परी कैक सप्ना बनैनु । २०७३ सालक डस्यम विमोचन हुइल् जीवनका वक्ररेखाहरु शिर्षकक किताब । जिन्गी फे सड्ड एक्कनास कहाँ रहि ना जस्टक बड्रिम टोरैयाँ ओ जोन्हृयहँ विहानक निक्रल डिन ट हुकन्हक ओजारँपाँजर लगा डेहठ् वस्टहक जिन्गीम फे ढ्यार उटार चढाव भ्वाग परठ् । अस्टहँक आपन भ्वागल बट्कोही बट्वाइक लाग सन् २०१९क डिसेम्बरम विश्वक महिला महोत्सव Women of the World (WOW) म महिफे निउँटा डेल । उ कार्यक्रमक आयोजना ब्रिटिश एमबिसी कर्ल रह । संसारक १९ ठो राष्ट्रम एक्क डिन मना जाइठ् यि कार्यक्रम । नेपालम महिला महोत्सव मनाइ भिर्लक असौं ३ बरष हुइटा । गैलक दुइवर्ष काठमाण्डौम मनैल कलसे असौं (WOW) मधेशक नाराम जनकपुरम आयोजना कैगिल् रह ।

जिन्गी लग्ढार चल्टी रना प्रक्रिया हो । किउ कठ जिन्गी संघर्ष, किउ कठ जिन्गी गोरपासु हो ट किउ कठ जिन्गी रङिन दुनिया हो । मै ट कठु जिन्गी जस्ट चलैबो वस्ट हो । ओहमार आपन जिन्गी मै कसिक चलैटी बाटु कना चिज जे जसिक चलाइठ् उहवसहँक केल जानठ् । जिन्गीम अइना उटार जढाव सब्क हुइठ् । चाहपर्हल लिखल मनै रह, चाह गाउँक गवल्या रह । राजा रह चाह प्रजा रह बस् सब्क जिन्गीम उटार चढाव जरुर हुइठ् । अट्र हो कि केक्रो ढेर हुइ केक्रो कम । सड्ड सुन्टि अइलक बाट महिला हिंसा । हरेक सभा सम्मेलन, दिवस मनैना ब्यालम जब फे महिला हिंसक बाट कैजाइठ् । कैय संघ संस्थक कार्यक्रम ह्वाए चाह सरकारक प्राथमिक तक कार्यक्रम जब फे महिला लक्षित रहठ् । काजे महिला हिंसा केल ट ? अभिनसम् कब्बु नी सुनमिलल् हो कि आज पुरुष हिसांक बारेम फे बाट बट्वाइ कैक हिंसा हिंसा हो महिला हिंसा रह चाह पुरुष या पशु हिंसा । कुटपिट कर्लक केल हिंसा निहो । कठ, जे ज्याकर चित्त दुखाइठ् उहि फे हिंसा कैजाइठ् कैक याकर परिभाषा पह्र मिलठ् । चित्त ट पुरुषहुकनक फे ट रठिन् । काहु कन्हक चित्त कबु नि डुख्ठिन् ? हुइना ट पुरुषक टुलनाम महिलाहुँक्र ढ्यार पिडित बाट । वह फे हरेक सञ्चार माध्यमम महिला पिडित हुइल कैक समाचार प्रकाशन व प्रशारण कर्ठ । वहमार झनढ्यार जन्याव पिडिट बाटकिका कैक मानसिक असर परठ् ।

पुर्खावन वस्ट निकहल हुइहीँ “भाइ फुटे गवाँर लुटे” कैक । थारु समुदायम लंैगिक समानतक बाट बट्वैना हो कलसे आभिनसम् जन्नी मनै व ठारुनके वस्ट समानता बा कनाहस् लागठ् । काजे कि आभिनसम् फे ढ्यार गाँउम ढ्यार ठाउँम संयुक्त परिवारम बैठल् डेख परठ् । नेपालम ढ्यार जातजाति हुइलक वरसे और जातिनक टुलनाम थारु जातिनम ठारु जन्नीन् मिल्क बैठल्डेख परठ् । और जातिनक टुलनाम मुद्दा मामिला फे कमडेख परठ् । कारण काहो कलसे जन्नी मनै घर सहेर्ना व ठारु बाहर कमैना हुइलक वर्से एक और जहनक साझा बुझाइ व एक और जहनक भावनाहँ सम्मान कर्ना हुइलक वर्से सायद थारु समुदायम लैंगिक समानता ढ्यार बा ।

एकठो और कारण फे हुइ स्याकठ् ढ्यार जसिन थारु जन्याव पर्हल् लिखल फे निहुइट (असिक कटि कटि मै पर्हल जन्याव घर विगर्ठ कह खोज्लक निहो) काजे कि किताबी ज्ञानसे फे व्यवहारिक ज्ञानले जिटल बाट । घरखर्च चलैना जिम्मा फे घरक जन्नी लेलरठकह खोज्लक आपन आपन जिम्मेवारी पुर्ण रुपम बहन कर्लक वर्से सायद थारु समुदायम जन्याव हिंसा पीडित नि हुइट । हाँ मै मानटु संरचनागत हिंसा जरुर बा एक संस्कारम से और संस्कारम समाहित हुइना जरुर कर्रा बा । वह फे थारु समुदायक परिवारम समायोजन हुइना सजिलो फे बा । काजे कि पुरुषहुँक्र फे सहयोगी हुइलक ओर्से सहज हुइलक हो । और बाट महि का लागठ् कलसे जबसम् हमार समुदायम हिंसा कलक यि हो कैक निबुझहीँ टबसम् यहमेरिक समानता रही । थारु जन्याव हकअधिकारक बाट आपन घरम कार्यान्वय करलगही कलसे स्वतह हिंसा सुरु हुउइया बा ।

थारु जन्यावनक ठर्‍वा जाँर पिकजन्नी निपिट्लक फे नि हुइट । तर ड्वासर डिन फे मजासे मिल्जैठ । कठकि एक्क खट्यम सुट्लसे ग्वार ट लर्जाइठ् जे । ठर्‍वा जन्नीक झग्रा ट पैरक आगी ट हो कैक अप्नह मिल्जैठ । आजकाल का डेख परठ् कलसे आधुनिकता हो या समय परिवर्तन हो पटा निहो । एक और जहनम समान बुझाइक कमी ह्वाए जैटि रलक डेखपरठ् व आवश्यकता बहर्टी जाइटा । जब जन्नीक आवश्यकता बर्हठ् ठर्‍वा आवश्यकता पुरा कर निस्याकल कलसे वहाँ मनमुटाव हुइठ् व उ विवाद हिंसाम परिणत हुइटी गैल् डेखपरठ् । वहाँ डेख परठ असमानता । वहाँ प्रयोग हुइठ् कि मै हिंसाम परटु कैक । आज काल्हिक जन्नी फे बुझ पर्ना हो किम्वार ठर्‍वक कमाही अट्रा बाटिस्, मै यि लेबलसम् खर्च करम कैक । कमाहीसे ढेउर खर्च, कमाहीसे ढेउर आवश्यकता डेखैलसे जहाँ फे विवाद हुइठ् ।

माग ढेउर व सप्लाइ कम हुइल्कलसे जानो कि ठर्‍वा जन्नीक झग्रा हुइल् । व आजकाल छुटी उमेरम मैयाँ कैक उरहर्क जैना छुटिअम लर्का पा डर्ना व जस्टक बैंस भर्टी जैना वस्टक लौरांव आपन लर्का पाइल जन्नीन निसुग्घर डेख्ना व और लवर्यक पाछ लग्ना । ड्वासर जन्नी भ्वाज कर्ना चलन फे आजकाल थारु समुदायम डेख परठ् ।

थारु समुदायक बल्गर पक्ष वा शान्तिक प्रतिक कलक गाउँक जन्याव सक्कुज सल्ला कैक मच्छी मार जैना, घोंघी कार्ह जैना, एकमुस्ट रुपम डसैंहृया नाचनच्ना गाउँम बेगारी कर्ना, यि काम ठ¥वा करी यि काम जन्नी करी कैक निसोच्ना हुइलक वर्से फे थारु समुदायम समानता बा । जस्ट कि ठ¥वा लर्का खेलाइटा उ ब्याला लर्का हेर्डेल कलसे जन्नीक अस्या निलागठ् । ठर्‍वा अप्नह ढो डेहठ् कलसे उ जन्नीक काम हो कैक अस्याट नि लागठ् जे । वहमार थारु समुदायम लैंगिक समानता बलगर बा । असिन मेरिक क्रियाकलापले समुदाय शान्तिमय रहठ् । म्वार विचारम जैहृयाम्वार हक यि हो, म्वार अधिकार यि हो कैकै आपन ठर्‍वनसे डिमान्ड नि करहीँ टबसम् थारु समुदायम लैंगिक समानता कायम रही कना असक लागठ् । घर फुट्नाकि सँगर्ना कना फे जन्नीन्क भारी हाठ रहठ् । जन्नी चहहीँट आपन पर्यार अल्गहोजिठ । घरम कुछु मिठ चिज रिझल बा कलसे अप्नहँ केलखा डर्ना । बाँट्क खाइ निजन्ना हो कलसे घर बिग्रल । पहिल ट एक्ठो मुस्वक सिकार फे सक्कुज बाँट्क खैना चलन रह । आब ट वसिन नि हो “आपनआपन मन चुक चाटो चाहन्वान”असिन व्यवहार रलसे फे ठर्‍वा आपन जन्नीहँ कुछु नि कहठ ्कलसे लंैगिक असमानता निहो । सब्से महान बाट काहो कलसे थारु समुदायक जन्याव आपन हकअधिकारसे फे आपन कर्तव्य व जिम्मेवारी बलगर हुइलक ओर्से ढेउर हिंसा भ्वाग निपर्टिन् ।

कठ, महिला हिंसा ढेर होगिल् । पुरुष हिंसक बारेम के बाट करठ् ट ? किउ बाट नि बटैल हो ट कम वाकि ढ्यार बा केहिका पटा ? हो, मानटु पुरुषके टुलनाम महिला हिंसा ढेर बा महिला संबेदनशिल हुइलक ओर्से शारीरिक रुपम फे पुरुषक टुलनाम कमजोर हुइना हुइलक ओर्से । काजेकी हरेक महिना मासिकश्राव हुइ व्याला कट्रा कमजोर होजाइठ् उ ट भोग्ना मनैन केल ठा रहठ् । बच्चा जर्मैना शारीरिक बनावटक कारण फे फरक बनाइठ् । यि कारणले घर भिट्टर हुइना हिंसासे फे चेलिवेटीन घर बाहेर हुइना हिंसा सटाइठ् । वहमार पुरुषक टुलनाम महिला हिंसा ढेउर बा ।

हुइना ट मै थारु समुदाय कैक सम्बोधन कर्ल बाटुँ । पुरुबओंर थारु समाजम फे लैगिंक हिंसा ढेर डेख परठ् । काजे कि विगट ३ वर्षक नवलपरासीक बैठाइम प्रत्यक्ष ड्याख पैनु । दाइजो प्रथाके कारण ढ्यार जन्याव जिटिहँ जरावापाइल् बाट । आँखी फुटाक मर्‍वापाइल बाट । माँगल् अनसार दाइज निअन्ल्या कैक डिनराट हिंसा सहक बैठल बाट । और छावा निपैल्या कैक हिंसा सहल बाट । यि मेरिक समाज अनसार सिनारियो फे फरक बा । पुरुबओंर जट्रा फे सुनमिलठ् सम्पतीक कारण हिंसा हुइल् डेख परठ् । कट्रा परिवार हुँक्र छाइ पर्हैबी ट खर्चकेल हुइ । बिना नी दाइज डेल भ्वाज निहुइ कैक अभिभावकहुँक्र चिन्ता कर्ठ । जट्रा ढेर कक्षा छाईहँ पर्हैबो वत्र ढेर दाइज डेह परठ् कैक कठ । उ ठाउँक अभिभावकहुँक्र । दाइजनि डेहम ट छाई सुरक्षित निरही । घरम खैना निजुहैलसे फे ऋणलेक जग्गा बेंच्क हुइलसेफे दाइजडेह परल् असिन समाज बा । यि समाजम कसिकक नाहो लैंगिक समानता बा कैक । वहमार महिला हिंसा निहो कह खोज्लक नि हो । लैंगिक समानता लानक लाग महिला शिक्षित होककेल काम नि हो । समाजम जरगारक रलक दाइजो प्रथा निर्मुल हुइपरी । निर्मुल करक लाग जट्रा स्याकल वत्रा डेहल कैक चित्त बुझैना व एक और जहनक परिवारक भावनाहँ सम्मान कर्लसे ढिर ढिर महिला हिंसा कम हुइटी जाई ।

जयगुर्बाबा ।

balika.bardiya@gmail.com

(यी लेखजंग्रार जर्नंल से साभार करल हो । बालिका चौधरी “जीवनका बक्ररेखाहरु”के लेखिका हुइट ।)

जनाअवजको टिप्पणीहरू