पैरक पठ्री

आज सुनपुर गाँउम गाँउक सक्कु किसनोन डङ्ग्वान घरक बेगारी धान काट खेट्वा ओहर लग्लिन् । हरेक वरष अगहनम डङ्ग्वान धान कट्ना बेगारी लेठ । डङ्ग्वा सुनपुर गाउँक देशबन्ध्या गुरुवा हो । ओह गुरुवा हुइलक कारण गाउँक किसनोन एक दिनिक निशुल्क बेगारी देठिस् ओ वार्षिक टिहाइ १०÷१० पाठी धान । करिब बिस पच्चीस घरक रलक उ गाउँम डङ्ग्वान जिबलालह मानमर्जाड फे खोब कर्ठिस् । जिबलालके आफन नम्बरी जग्गा निहुइस् । सरकारके भूमि सुधार ऐन अनुसार जोटाहा (मोहीयानी) जग्गा करिब २ बिघा बाटिस् । ओह खेट्वाम खेतिपाती कर्ना ओ गुरै पाती कर्ना जिबलालके पेशा हुइटिस् । तिन भाइ छावा, दुईठो छाई कैख सात जहनके परिवार बाटिस् । वाकर खेतिपाती बाहेक और पेशा कलक गुरै पाती , आछत हेर्ना हुइस् । जिबलालके जन्नी झुम्की रातदिन घरक धन्दा कर्ना लर्का पर्का सहेर्ना ठिक्क हुइठिस् ।

जिबलालाह गाउँक मनै कुछु पर्टि कि बलाए आजिठिस् । घरक काम छोर्क आछत पाती कर जैना वाकर दैनिकीले घरम मजासे काम उसार निपाइठ । घरक धन्दा अस्तव्यस्त हुइलक कारण वाकर घरम झुम्की ओ जिबलालके ठाकठुक पर्ठि रठिन् । यहर गाउँक मनै टिहाइ डेठी कैक बलाइल ब्यालम निअइलसे ओहरे बात कट्ना, विरोध कर्ठिस् । टिहाइ खाख जिबलाल धनी बनल बा कना आरोप भित्र भित्र गाउँक किसनोन लगैठिस् ।

असहख दिनपात बित्ती जाइठ । उ गाउँम और जातिक आहारी पाहारी पर्बाटिनके सिख्खाले थारु जाति फे ठनिक आफन रीतभाँटम ढिलाइ लग्ठ । गाउँक भुइ भुइह्यार ठन्वाके पूजापाटी कर्ना काम फे छ्वार लग्ठ । गाउँम मुर्घी, सुवर, छेग्री उठा उठा पुज्ना झञ्झट लाग लग्ठिन् । ओसहख गाउँम गुरुवा केसौका निमन्नाम जैठ ।

सुनपुर गाउँ धिर धिर आब स्वतन्त्र होगिल रह । गाउँम बरघर्या, अग्घ्वा सब छोरडेठ । सामूहिक पूजापाठ छोर्ठ । जिबलाल आब सुनपुर गाउँक देशबन्ध्या गुरुवा निरहल । उ आब स्वतन्त्र रुपम गाउँक बलाइस् त गुरै पाती कर । टिहाइक आम्दानीफे घट्टी जैठिस् । लर्का पर्का बहर्टि गिलक कारण वाकर घरम फे खाइ पुग्ना मुश्किल हुइ लग्ठिस् । जोटाहा जग्गक खेती बटैया कर पर्ना हुइलक कारण जिबलाल चिन्तित रहठ ।

साहाताकके समयम एकदिन गोठिकाँडासे जिम्डर्वा भक्तबिरके आगमन हुइठ । ऊ आफन खेट्वक धान ह्यार आइल रहठ ।

जिबलाल–“नमस्कार जिम्दर्वा ! ”

भक्तबिर–“नमस्कार नमस्कार । के छ जेठा ?”

जिबलाल–“ठिक बा जिम्दर्वा, धान काटबोक कैरख्नु । आब दैना बाँकि बा ।”

भक्तबिर –“ तेरो मल्किन्या काठमाडौँ छ । सहयोग गर्ने एकजना मान्छे चाइया थियो । एक जना केटो काम गर्ने दिन्छस् कि भनेर आको । पोहर साल माघीको लागि भनेर लगेको तिन हजार रुप्याको पनि व्याज दिया छैनस् । यस पटक त धानै लिएर ब्याज असुल्नु पर्ने जस्तो छ ।”

जिबलाल –“बुर्ह्र्यासे सल्लाह कैक खबर करम जिम्दर्वा ।” उ सरासर घर गिल । सन्झ्याख जन्नी झुम्की लर्कनसँग बेरी खाइ ब्याला जिम्दरोक कलक बात ढरल ।

“पाँच पाँचठो लर्का बाट । खैना पुगैना मुश्किल हुइ लागल । जिम्दर्वा काम कर्ना लर्का माँगटा । बर्का छावाह पठाडि कहटु । ”– जिबलाल कहल ।

“काजुन त का करटो । आनक घर लर्का दुःख पाई । टुहार बिचार मै का कहु ?”–झुम्की ब्वालल ।

“अइया मै नैजिम । बन्कटान देश्वा जिम्दरोक घर काम कर गिल बा उ स्कुल जाइ निपाइट कैक ओकर भइया कहतलहिस् । मै त स्कुल पहर्टी बाटु ”– दुख्वा विरोध जनाइल ।

वास्तवम जिबलालबे घरक अवस्था एकदम कमजोर हुइल रलहिस् । कसिक गुजारा करु कनाम रह जिबलाल । काम कर पठैम त ठनिक राहात हुइठ कि कना सोच्ल रह । दुख्वा भर्खर कक्षा ४ म पह्रट । तर छावक बातले उही सोच्ना बाध्य बनैठिस् ।

गाउँम धान सहेर्नी चलल रह । गाउँक उत्तर खेन्ह्वाम गरागर खरी लगाइल रह । असहक धान डौनी फे सुरु हुइल । पुसके महिना साहाताक भिन्सार खेन्ह्वाम गोरु लेक धान डाए जाइ पर्ना । जिबलाल आफन लर्कन सँग माला घुमाए खेन्ह्वाम लैजाए । खालि ग्वारा पाला पर्ना जार रह । लर्कनके च्वारच्वार ग्वारा फाटल रलहिन् । लुगक नाउम हाफ जाङ्घ्या, एकठो सर्ट घाल्ख माला घुम पर्ना । जिबलाल गुर्वा मनै माला डैटि डैटि आछत पाटी ह्यार गाउँ चलजिना । यहोर झुम्की छोट छोट लर्कनसँग धान डैना काम कर । कामक दिन झुम्कीक ओ जिबलालके हर दिन झग्रा ह्वाएसक करिन् । राट्ख धान कुर खेन्ह्वाम जाई पर्ना एकजोर ओह्राउ बिछाउ लेक जिबलाल बर्का छावा दुख्वासे खेन्ह्वम धान कुर जाए । यहर घरम सुट्ना लर्कनके ओहर्ना ओह्राउ विछाउ निपुग्ना । पिउण्डा लगाइल कम्रा, गोन्द्रि बाहेक घरम मजा ओह्रर्ना बिछौना निरलहिस् झुम्कीक ।

जार महिना जुर बयाल बहना म्वाका त चोट्टेओट्टेले बुजा मार्क काम चलैल रह । मने अफन लाग लर्कन्हक लाग ओहर्ना ओह एकठो पिउन्डा लगाइल लगाइल कम्राकेल रलहिस् ।

“ आज महा जार बा डाई धान डारख्ली पैरक पठ्री बनादिहिस् न । खुब जार लागठ डाई ।” मनु आफन डाई झुम्कीसे कहल ।

“ले ले छावा आजठेसे पैरक पठ्री बिछाडेहम मही फे जार लागठ छावा । काहा पैइबो छावा ठुल ठुल गुड्री, कम्रा । ” झुम्की कहल ।

साहाताक अइटी कि धान डौनीसे माघ ओराइठसम झुम्की आफन लर्कन पैरक पठ्रीम सुटाइट । जिबलालके घरम ना त गुड्री ना त मजा कम्रा हुइस् । धान डौनी हुइटी कि झुम्की आफन लर्कन पैरक पठ्री बिछाख मुसन्हक चोठ्यासक एक ठाउँम सुटाक गुजारा करठ । पैरक पठ्रीम गुजारा चलैलक बर्षौ बिट्सेक्लिक आजसम एकठो धावा फ्यार निसेक्लम झुम्कीह निमजा लग्ठिस् ।

झुम्की स्वाचल “असौ त धान भित्र्यालिउ त लौव गुड्री किन्बु । सारिक सार ओहर्ना बिछौना निपुग्ना । जुम्लिनसे हुइलसेफे धानवानले कम्रा नालेक नि छोरम ।” अस्टख सोच्टी कब निंदाइल पत्त निमिल्लिस् ।

धान डौनी फे ओरैलिस् । भक्तबिर धान बटाए आइल । खेन्ह्वाम जिबलाल बिया धान फट्कारल । जिम्दरोक बठा आफन बठा छुट्याइल । रिनक ब्याज स्वरुप आफन बठामसे ब्याज पाँच मुरी भर पर्लिस् जिबलालह । घरम मुश्किलले दुई डेहरी धान भित्र्याइल, झुम्की । ओकर गुड्री किन्ना, कम्रा किन्ना योजना सपनासक लग्लिस् ।

सुर्खेत ।