विपन्न महिलाके सहारा
उन्नती चौधरी
धनगढी, १६ चैत । प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रम देशभर चल्टी रहल बा । सरकारसे इहीहे बरवार उपलब्धीके रुपमे लेलेसे फेन आमजनता भर इहीसे प्रत्यक्ष लाभान्वित नैहुइल गुनासो पोख्टी आइल बाटै । रोजगार कार्यक्रमके बजेट सडक नाली सफा कैना, झारपात उर्खना, बाँदर लखेट्ना लगायतके काममे खर्च करल कहटी इ कार्यक्रमके मजाक समेत उडाइल बा ।
मने गोदावरी नगरपालिका–८ जमुनानगर टोलके ५० वर्षीया तारा भुलहे भर उहे कार्यक्रम सहारा बनल बा ।
उहाँ दिनभर सडक निर्माणमे लग्ठ्नि । नटियानटिनीयानसंग खेल्ना उमेरमे उहाँ बेल्चासे खेल्ठी ।
बेल्चा चलैना ओहकान रहर नैहोके बाध्यता हो ।
‘घरमे २ छावा ओ ३ छाइ, पटुहिया नटिया नटिनीया सहित १२ जनहनके परिवार बा । बर्का छावा दिपक भूल भारतमे मजदुरी करठै । पटुहियाके घर डुनु किड्नी फेल होके विगत दुई बरससे उपचारमे बाटी । कमुइया मनै नै विरामी होके, आयआर्जनके कुछ स्रोत नैहुइलपाछे युवा स्वरोजगार कार्यक्रमके सहारा लेहे परल बा । इहीसे गुजारा चलठ् ।’
तारासंगे मिरा नेपालीके कहानी फेन ओस्टे बा । उमेरसे उहाँ ३७ पुग्ली । इहे फागुन ३ गतेसे प्रधानमन्त्री स्वरोजगार कार्यक्रममे रोजगारी पैले बाटी ।

ओहकान गोसिया नरपति नेपाली विगत ८ बरससे बैदेशिक रोजगारीके शिलशीलामे कतार बाटै । गोसिया कतार पठाइबर १ कठ्ठा घरबास बाँकी राखके ६ लाखमे डेढ काठ्ठा जग्गा बेचल सुनैली । अब्बे ओहकान गोसिया ओहोरे भोज कैके मिरासे सम्पर्क विहिन बाटै ।
मिरा कहली, ‘बर्का छावा रोशन नेपाली भारतके मजदुरी करठै । कुछ पैसा छावा पठाइठ्, उहे पैसासे छुट्की छावाहे पह्रैटी रहल बाटु ।’ गोसिया विदेश जाइबर ६ लाख ऋण लागल बटैटी उहाँ कहली, ‘विदेशके कमाही एक रुपैयाँ फेन डेखे नै पैली, उल्टे सोटिनीया लानडेहल । ओक्रे ब्याज टिरक लाग मजदुरी करे परठ् ।’
घर बनैना काममे मजदुरी करे गैल बेला समयमे पैसा नै आइठ्, मने प्रधानमन्त्री स्वरोजगार कार्यक्रमसे महिनाके अन्तिम दिन दिनके ५१७ रुपैयाँके दर तलब डेठै । एकदमे खुशी बाटुँ, मिरा कहली ।
ओस्टके सडक बनैना कार्यमे रहल ५३ वर्षीया मीना दमाइके व्यथा फेन कम पीडादायी नैहो । ओहकान गोसिया ३ बरससे विरामी होके थला परल बाटै । छावा भारतमे मजदुरी करे गैल बा, मने उ न फोन करठ्, न पैसा पठाइठ् ।
निर्माधिन एक घरके छायाँमे सुस्टैटी दमाइ कहली, ‘कमुइया मनै फेन कोइ नैहुइट । हम्रे दुइ सौटिनीया बाटी । डुनु जनहनके ४ जाने छावा बाटै । सक्कु इन्डिया रठै । अपनहे कमैठै्, खैठै । डीडी (सौटिनीया) खुटिया लडियामे गिट्टी फोरठी । गोसिया ३ बरससे विरामी होके घर बाहर नैजैठै । उहीहे पालक लाग फेन काम करे परठ् ।’
उ वडामे प्रधानमन्त्री स्वरोजगार कार्यक्रम अन्तरगत अधिकांश विपन्न समुदायके महिला तथा युवा छनोटमे परल बाटै । गोदावरी नगरापलिकास्थित हरिनगर मुक्तकमैया शिविरके २२ वर्षिय अशोक चौधरीके बाबा कमैया मुक्तिपाछे सरकारसे पाइल ठोरचे जमिनमे ओत लाग्न झोँप्रा बनैले बाटै । अन्य रोजगारी नैहोके उहाँ फेन सडक निर्माणके कार्यमे लागल हुइट ।

गोदाबरी नगरपालिका ८ स्थित जमुनानगरसे फकलपुरसमके सडक निर्माणमे १४ घरपरिवारके अति विपन्न वर्गके महिला तथा कुछ युवा बाटै । उहाँहुक्रनके गुजाराके माध्यम नै उहे कार्यक्रम बने पुगल वडा अध्यक्ष नरेश अधिकारी बटैठै । वडाके अन्य स्थानमे जारी कार्यक्रममे फेन विपन्न वर्गहे नै प्राथमिकतामे राखल उहाँ बटैलै ।
निमार्ण कार्यप्रति स्थानीय सन्तुष्ट
कैलालीके गोदावरी नगरपालिका ८ फकलपुरके स्थानीय टीका कुमारी चौधरी अपने घर आँगन होके सडक निर्माणके कार्य धमाधम हुइ लागलपाछे उहाँ खुबी बाटी ।
प्रधानमन्त्री स्वरोजगार कार्यक्रमबारे अन्य ठाउँमे निष्प्रभावी हुइल खुन्टी आइल उहाँ उहे कार्यक्रममार्फत घर आघे बन्टी रहल सडक डेखके खुशी व्यक्त करली ।
दोजरसे इ डगरा निर्माण करल रहट कलेसे घर आँजरपाँजर सक्कु सत्यनाश हुइट, स्वरोजगार कार्यक्रममे रोजगारी पाइलहुक्रे मजासे कौनो क्षति नैके निर्माणके काम करले बाटै् खुशी लागल, टीका कहली ।
उहाँ कहली, ‘इ कार्यक्रम अन्य ठाउँमे भत्ता पचैना ओ झारा टर्ना कार्यक्रमके रुपमे किल लेजाइठ् । मै टमान कार्यक्रमके शिलशिलामे ढिउर जनहनसंग घुम्टी रहठुँ । मने डेशभर स्थिति हेरेबर यहाँ टे मजा काम हुइल बावै ।’
चालु आर्थिक बरसमे किल गोदावरी नगरपालिका वडा नम्बर ८ मे प्रधानमन्त्री स्वरोजगार कार्यक्रममार्फत ३ ठो सडक ओ १ ठो पार्क निर्माण हुइटी बा । वडास्थित जमुनानगरसे फकलपुरसम डेढ किलोमिटर, खुटिया मटियारी रोडसे समैजी माध्यमिक विद्यालयसम ८ सय मिटर ओ खुटिया मटियारी रोडसे खुटिया रोयल्टी चोकसम डेढ किलोमिटर सडक निर्माण हुइटी रहल बा ।
वडा कार्यालयके अनुसार उ सडक पटानीके काम फागुन ३ गतेसे सुरु हुइल बा । कार्यक्रमसे एकओर विकासके काम मजा हुइल बा औरे ओर विपन्न परिवारके जिविकोपार्जनके माध्यम बनलपाछे खुशी लागल बटैठै फकलपुरके भलमन्सा यमबहादुर चौधरी । औरे ठाउँसे मजा काम हुइल फेन उहाँके कहाइ रहे ।
वडा अध्यक्ष नरेशबहादुर अधिकारी माटी पटानी लगत्ते ग्राबेल कैके पानी पीचसमके सडक स्तरोन्ती कैना योजना रहल सुनैलै । अध्यक्ष अधिकारी कहलै, ‘सायद महिन लागठ्, मेसिनसे इ काम कराइल रहट कलेसे अत्रासम काम नैहुइल रहठट कि ? मने यहाँ कार्यरत विपन्न समुुुुुुुदायके डिडी बहिनीयाहुक्रनके मेहनतसे काम मजा हुइल बा जस्टे लागल बा ।’
उ वडामे अधिकांश विपन्न दलित समुदायके महिला निर्माणके काममे खटल बाटै । कोडरा ओ बेल्चाके भरमे उहाँहुक्रे निर्माणके कार्यमे जुटल हुइट । स्थानीय विपन्न समुदायके गृहणी महिला निर्माण करल उ सडकसे एकओर स्थानीयके मन जिट्ले बा कलेसे औरे ओर स्वरोजगार कार्यक्रमसे आपन गुजारा चलल् कहटी सडक निर्माण कार्यमे संलग्न महिला खुशी रहल बाटै ।


