पाइल सास्ती भुलैटी लोपोन्मुख समुदाय

लखन चौधरी
धनगढी, १६ कात्तिक । कैलालीके भजनी नगरपालिका–९, भुरुवाके केसु राजी ओ खुशीराम राजी दम्पत्ति गैल सावनमे गृह प्रवेश करलै । सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारसे बनाडेहल घरमे प्रवेश करल उहाँहुक्रे विगतमे पाइल सास्ती भुलैटी बाटै । लावा घर पाइलपाछे खुशीराम दम्पत्तिमे खुशीके सीमा नैहो ।
खुशी सट्टी खुशीराम कहलै, ‘हम्रे पुस्तौंसे परम्परागत खरसे छाइल कच्ची घरमे रही । ढिला हुइलेसे फेन हमार जैसिन लोपोन्मुख जातिके फेन सरकार बा कना बल्ल आभाष हुइ लागल बा ।’ भुरुवाके डम्मर राजी वर्षौंसे झोप्रामे बैठ्टी आइल अपनेहुक्रनहे सरकारसे लावा घर खुसीके उपहार रहल कहटी खुशी व्यक्त करलै । प्रदेश सरकारसे आर्थिक बरस २०७७/२०७८ के स्वीकृत कार्यक्रमअनुसार मुख्यमन्त्री एकीकृत नमुना बस्ती विकास कार्यक्रमअन्तर्गत भुरुवाके लोपोन्मुख राजी समुदायके २५ परिवारके लाग सुरक्षित आवास निर्माण करल हो ।
सुदूरपश्चिम प्रदेशके मुख्यमन्त्री त्रिलोचन भट्ट २०७७ पुस २९ गते औपचारिक कार्यक्रमबीच सुरक्षित आवास निर्माण कार्यके शिलान्यास करल रहिट । छ महिनाभित्रे २५ घर निर्माण कैना मेरके ठेक्का सम्झौता हुइल रहे मने ठेक्का पाइल बी एन्ड सी बिल्डर्स काममे तदारुकता नैडेखाइबर राजीके घर समयमे निर्माण हुइ नैसेकल । निर्माण कार्यमे ढिलाइ होके २०७९ सावनमे किल घर हस्तान्तरण करल हो ।
लावा घर पाइबर राजी बस्तीमे एकओर खुशीके सञ्चार हुइल बा कलेसे औरे ओर निर्धारित समयमे घर नैबनाडेहेबर पैनासमके पाइल दुःख फेन रहल बा । लावा घर बनाइक लाग पुराना कच्ची झुप्रा भत्काके राजी परिवार समयमे घर नैबनेबर कुछ समय विचल्लीमे परल रहिट । कतिपय परिवार हिउँद ओ बर्खा गोठमे बिटैलै । मने अब्बे लावा घर पाइलपाछे उहाँहुक्रे उ सास्ती भुलल् बाटै ।
स्थानीय केसु राजी कहली, ‘विपन्न राजी बस्तीमे आके पक्की घर बनाडेना कहलपाछे हमार खुशीके सीमा नैरहे । ठाउँ खाली करे कहलपाछे रहल घर भत्कैली । दुई जाड गोठमे बैठके सहली । गर्मी ओ बर्खा फेन सहली । जैसिक वस्तुभाउ झरीसे भिज्लै, ओस्टके हम्रे फेन बर्खामे भिजल रही । लर्का बच्चा बचैना मुस्किल रहे । खाद्यन्न बचैना फेन मुस्किल रहे । लावा घरक चक्करमे ढिउरजे सास्ती फेन पैलै । मने कुछ नैहो, भर्खरे घर पैली ।’ भुरुवाके औरे स्थानीय लक्ष्मी राजी लावा घरके आशमे ढिउर विचल्ली हुइल सुनैली । मने पाइल लावा घर पाइल सास्ती भुलाइलमे खुशी व्यक्त करली ।
नामके किल नमूना बस्ती
प्रदेश सरकारसे २५ ठो राजी जातिके घरसहित ६५ घर निर्माणके योजना भूमि व्यवस्था कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयमार्फत निर्माणके प्रक्रिया आघे बह्राइल रहे । भूमि व्यवस्था कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयसे कैलालीसहित चार जिल्लामे दुई करोड ३९ लाख ४९ हजारके लागतमे कार्यक्रम आघे बह्राइल रहे ।
कार्यक्रमअन्तर्गत भजनीसहित कञ्चनपुरके वेदकोट नगरपालिका–५, धरमपुरमे मुक्त हलिया ओ मुक्त कमैयाका २५ घर, डोटीके दीपायल–सिलगढी नगरपालिका वडा नम्बर ४ पिपल्ला गैरास्थित वादी समुदायके सात घर ओ अछामके मेल्लेख गाउँपालिकास्थित पहिरोसे विस्थापित हुइल आठ परिवारके लाग घर बनैना योजना आघे सारल रहे । मन्त्रालयके अनुसार कञ्चनपुरके बेदकोटके २५ घर बनैना नागार्जुन कन्सट्रक्सनहे एक करोड एक लाख ८० हजार रुपैयाँ ओ डोटीके गैराके सात घर बनाइक लाग ३६ लाख ४० हजारमे ठेक्का डेहल रहे । मने, अब्बेसम कौनो फेन स्थानमे घर हस्तान्तरण हुइल नैहो । घर निर्माण कार्य पूरा हुइल नैहो ।
पहिरोसे विस्थापितहुक्रनके घर मेल्लेख गाउँपालिकासे सशर्त अनुदानअन्तर्गत निर्माण सुरु करल रहे । मने हालसम काम अधुरे रहल पाइल बा । काम ढिलासुस्तीसे विपन्न मुक्त हलिया, कमैया, पहिरो पीडितके विचल्ली हुइल बा । बेदकोट नगरपालिका–५, के पूर्ववडाध्यक्ष गणेश बिक आभिनसम अधुरे होके लाभान्वित परिवार पीडाउपर पीडा हुइल बटैलै । ओहकान अनुसार हालसम ४३ घरमध्ये १८ घर किल निर्माण सम्पन्न हुइल बावै ।
उहाँ कहलै, ‘यहाँ जम्मा ८२ घरधुरी विपन्न परिवार बावै । सबके बना डेहे पर्नामे हम्रे जोड डेटी आइल बाटी । पहिल चरणके ४३ मध्ये १८ घरकिल बनाइल बा । कबु बजेट अभाव हुइल कहठै, कबु ठेकेदार हेराजैठै । आब लागठ्, नमूना बस्ती फेन नाउँके किल हो कना लागठ् ।’
धरमपुरमे मुक्त हलिया पदम टमट्टा आपन बस्तीमे घर निर्माणके कार्य अधुरे रहल बटैलै । घरके प्लास्टर ओ छाना डर्ना काम बाँकी रहल उहाँ बटैलै । जिहीसे आपनहे सरकारके काम कैना शैलीप्रति वितृष्णा हुइल सुनैलै । विपन्नके घर निर्माणहे पुल पुलेसो जस्टे विकासे योजना जस्टे निर्माण करेबर स्थानीयके विचल्ली हुइल बा ।
हालसम अधुरे रहल उ बस्तीके घर हस्तान्तरण होसेकल कहटी प्रदेश सरकारसे आपन नीति तथा कार्यक्रममे उल्लेख कैटी आइल बा । प्रदेश प्रमुख गंगाप्रसाद यादव गैल बरस जेठ २७ गतेनै प्रदेश सभामे प्रदेश सरकारके आगामी आर्थिक बरस २०७८/२०७९ के नीति तथा कार्यक्रम सार्वजनिक कैटी आर्थिक बरस २०७७/२०७८ के प्रमुख उपलब्धि कहटी उल्लेख करल रहिट । मने उपलब्धि मानल उ योजना हालसम अधुरे रहल पाइल हो ।
मुख्यमन्त्री एकीकृत बस्ती विकास कार्यक्रमअन्तर्गत ६५ ठो घर किल नैहोके, संघीय सरकारके जनता आवास कार्यक्रममार्फत् निर्माण हुइटी रहल पाँच सय ३० ठो घर फेन निर्माण कैके हस्तान्तरण करल कहिके नीति तथा कार्यक्रममे उपलब्धि कहिके उल्लेख करल बा ।
हस्तान्तरणके काम किल बाँकी : मन्त्री चौधरी
प्रदेशके भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयसे निर्माण कम्पनीके कारण विपन्नके घर हस्तान्तरणमे ढिलाइ हुइल स्वीकार करल बा । मन्त्री विनितादेवी चौधरी अतिविपन्न, प्रकोपसे घरमे क्षति हुइल परिवारहे प्राथमिकतामे राखके घर निर्माणके योजना आघे बह्राइल मने निर्माण कम्पनीसे काम नैकैके ढिलाइ हुइल बटैली ।
उहाँ कहली, ‘सक्कु जाने घरमे बैठे पाइ परल । ओहेमारे अतिविपन्न राजी परिवारके लाग सुरक्षित आवासके बन्दोबस्त प्रदेश सरकारसे करल हो । मने कुछ ढिला हुइलेसे फेन भजनीमे हस्तान्तरण होसेकल बा । बाँकी तीन जिल्लामे हस्तान्तरणके प्रक्रियामे रहल बा ।’ उहाँ आगामी अगहन ४ गते हुइना प्रदेश तथा प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन लगत्ते बाँकी स्थानमे बनल घर हस्तान्तरण कैना जनैली ।
मन्त्री चौधरी कैलालीके कैलारी गाउँपालिका–७, विपतपुरकास्थिा अग्नीपीडित मुक्त कमैयाके बस्ती फेन उ कार्यक्रमअन्तर्गत निर्माणके प्रक्रियामे रहल जानकारी डेली । ओहकान अनुसार विपतपुर मुक्त कमैया बस्तीमे २७ घर निर्माणके लाग चालु आर्थिक बरस २०७९/२०८० मे ९० लाख रुपैयाँ बजेट विनियोजन करल बा । निर्वाचनलगत्ते निर्माण कार्य सुरु हुइना बटाइल बा । बैशाखमे ११ गते विपतपुर बस्ती लग्गे खेट्वामे गँहुक लर्वामे लगाइल आगीसे पुरे बस्ती जरके नष्ट हुइल रहे ।
